نسل‌های تکنولوژی یکی پس از دیگری از راه می‌رسند و صنایع را دستخوش تحولات بنیادی می‌کنند. جهان در حال حرکت به سمت نسل پنجم یعنی حاکمرانی کامل اینترنت و هوش مصنوعی برای سفارشی‌سازی انبوه است. در این نسل، اندازه شرکت تضیمن‌کننده بقا نیست بلکه چابکی آن در واکنش به تغییرات است که کلید موفقیت است. این شرکت‌های بزرگ نیستند که شرکت‌های کوچک را می‌بلعند بلکه این شرکت‌های سریع هستند که شرکت‌های لَخت و تنبل را حذف می‌کنند.
صنعت پست و لجستیک، در حال حاضر مانند سایر صنایع، با تغییراتی عظیم روبرو است که هم خطر است و هم فرصت؛ انتظارات جدید مشتری، تکنولوژی جدید، تازه واردان بازار و مدل‌های جدید کسب‌وکار.
انتظارات مشتریان، چه مشتریان عادی و چه مشتریان سازمانی، به طور گسترده‌ای در حال افزایش است. مشتریان انتظار دارند مرسولات‌شان سریع‌تر، انعطاف‌پذیرتر و با هزینه کمتر به مقصد برسد؛ این انتظار فشار بیشتری به بخش لجستیک وارد خواهد کرد.
استفاده حداکثری و هوشمندانه از تکنولوژی‌های جدید مانند تحلیل دیتا، خودکارسازی و اینترنت فیزیکی به عنوان یک خواسته و آرزو برای پاسخ به کارایی بیشتر در صنعت مطرح است. زنجیره‌های تأمین خودکار خیلی زود واقعیت پیدا خواهند کرد.
برخی از مشتریان شرکت‌های لجستیکی، خودشان در حال راه‌اندازی شبکه لجستیک هستند و برخی از شرکت‌ها و تأمین‌کنندگان در راستای استراتژی توسعه‌شان در حال ورود به صنایع لجستیکی هستند. همچنین بعضی از تازه‌واردهای صنعت که دارایی‌های فیزیکی سنگینی ندارند، با بهره‌گیری از تکنولوژی دیجیتالی یا مدل‌های کسب‌وکار اشتراکی در حال پیدا کردن راهکارهای سودبخشی در این صنعت هستند. همه این موارد رقابت شدیدی را در صنعت حمل‌ونقل و لجستیک ایجاد می‌کنند.
شیوه اقتصاد اشتراکی شرایط جدیدی را برای صنعت لجستیک ایجاد کرده است. شیوه‌های مشارکت در حال بازتعریف هستند و این شراکت‌ها، موانعی برای یکپارچگی سیستم‌ها و فرایندها ایجاد خواهد کرد.
سناریوهای محتمل
بازار پست و لجستیک ایران در 1 تا 2 سال و یا 5 تا 10 سال آینده به کدام سمت خواهد رفت؟ این سوال هنوز باز بوده و مطرح است. چالش‌های عمده اشاره شده، بر روند صنعت تأثیر می‌گذارد و می‌توانند سناریوهای آینده نزدیک یا دور بازار پست و لجستیک را ایجاد و معرفی کنند.
به نقل از شرکت بین‌المللی پرایس واتر هاوس کوپرز (PwC) در هر کدام از این سناریوهای احتمالی، تکنولوژی نقشی کلیدی دارد و از طرق مختلف بر بازار اثر می‌گذارد. در دو مورد از این سناریوها، تازه واردها محرک اولیه تغییر هستند، در حالی که در دو مورد دیگر متصدیان یا رهبران بازار فعلی در جایگاهی مسلط باقی می‌مانند. ماهیت پویایی بازار، به خصوص سطح مشارکت (تشریک مساعی) در مقابل رقابت بین سناریوها متفاوت است. در شکل زیر، سناریوها با توجه به دو محور مشارکت-رقابت/ متصدیان و رهبران بازار-تازه‌واردان نشان داده شده‌اند و تکنولوژی‌های نوینی که این سناریوها را احاطه کرده‌اند.
آینده پست و لجستیک
سناریو1- شراکت در اینترنت فیزیکی
متصدیان و رهبران بازار به دنبال افزایش کارایی هستند و تأثیرات و مخاطرات محیطی را با مشارکت (تشریک مساعی) بیشتر کاهش می‌دهند. مدل‌های جدید کسب‌وکار مثل شبکههای اشتراکی توسعه می‌یابند. تحقیقات روی اینترنت فیزیکی منجر به وضع استانداردهایی برای اندازه محمولات و ارتباطات باکیفیت در سرتاسر زنجیره تأمین می‌شود. نقطه برجسته در این سناریو رشد در فعالیت‌های مشارکتی و استفاده بیشتر از راهکارهای اینترنت فیزیکی و حرکت به سمت اندازه‌های محموله، لیبلینگ و سیستم‌های استاندارد شده می‌باشد.
سناریو 2- ایجاد تغییرات بزرگ توسط استارتاپ‌ها (کسب‌وکارهای نوپا)
تازه‌واردان، در قالب کسب‌وکارهای نوپا، بازیگران جدی هستند که تأثیر بزرگی بر بازار می‌گذارند. آن‌ها از طریق مدل‌های جدید کسب‌وکاری براساس تحلیل دیتا، بلاکچین و یا دیگر تکنولوژی‌ها، سهم بازاری را از متصدیان و رهبران بازار تصاحب می‌کنند و یک یا دو مورد از استارتاپهای جدید، به بخشهایی از بازار مسلط میشوند. لست مایل دلیوری ، با بکارگیری تکنولوژی‌های جدید مثل پلتفرم ابری و راهکارهای تحویل جمعی دستخوش تغییرات زیادی می‌شود. این استارتاپ‌ها با متصدیان مشارکت می‌کنند تا خدمات شان را ارائه کنند.
سناریو 3- پیچیدگی و شدت رقابت
مشتریان بزرگ و تأمین‌کنندگان شرکت‌های لجستیکی، برای پاسخ به نیازهای مشتریان خود و همچنین تمایل‌شان به توسعه، شبکه لجستیکی مستقلی راه‌اندازی می‌کنند و در جایگاه رقیب قرار می‌گیرند. این عناصر، با توجه به توان مالی که دارند، بازیگران کوچک لجستیکی را برای پوشش بازار، درک عمیق رفتار مشتری و بهینه‌سازی زنجیره تأمین خریداری می‌کنند.
سناریو 4- مقیاس‌پذیری و بزرگ شدن
در این سناریو، متصدیان و رهبران فعلی بازار برای تحکم موقعیت خود در بازار و دستیابی به مقیاس، جذب کارکنان خبره، ادغام و تصاحب بازیگران و استارتاپهای کارآفرینی کوچکتر را مورد توجه قرار می‌دهند. در این سناریو، سرمایه‌گذاری و تأمین بودجه برای این موارد به طور فزایندهای افزایش می‌یابد.
طبق گزارش مؤسسه بین‌المللی اینتربرند در سال 2019، سه برند از 100 برند برتر جهان در صنعت پست و لجستیک فعال هستند که این آمار نشان از اهمیت و جذابیت این صنعت دارد. این شرکت‌ها با بکارگیری تکنولوژی‌های نوین و مطالعه بر روی تکنولوژی‌های آینده، با سرعت بیشتری به سمت شادی بهره‌ور در حال حرکت هستند.
سخن آخر اینکه شرکت‌های فعال در بازار پست و لجستیک ایران باید موقعیت فعلی خود را در این سناریوها و تکنولوژی‌های پیشران تعریف کنند، استراتژی کلان و خرد خود را بازنگری کرده و نسبت به محیط متلاطم امروزی چابک‌تر و هوشمندتر کنش و واکنش داشته باشند.
واحد مدیریت طراحی و توسعه محصول شرکت تیپاکس
دکتر امین حقیقت
منابع:
www.interbrand.com
www.pwc.com