ذهنیت بسیاری از مدیران و رهبران کسب‌وکارها در زمان حال، مبتنی بر مدل سنتی رقابت است و در این مدل شرکت‌ها بهصورت گسسته و منفرد، محصولات مشابه را در بازارهای مشخص هر صنعت ارائه می‌دهند. اما ماهیت رقابت در عصر حاضر دچار پیچیدگی شده و مرزهای میان کسب‌وکارها در حال محو شدن است. نوآوری‌های مرزشکنانه و تکنولوژی‌های جدید سرعت ورود این پیچیدگی‌ها به بازار را افزایش داده است. در واقع آنچه که در عصر جدید موجب تمایز شرکت‌های برنده و بازنده می‌شود میزان سرمایه‌گذاری شرکت‌ها بر روی ابعاد جدید رقابت است. اما این رقابت در بین شرکت‌های لجستیکی چگونه است؟ در مدل سنتی شرکت‌های لجستیکی هر کدام برای یک یا چند بازار سرویس‌هایی ارائه داده و به توسعه و فروش آنها پرداخته‌اند. برای مثال شرکت تیپاکس به بیزینس‌ها سرویس بین شهری را به صورت درب به درب ارائه می‌دهد و با شرکت‌های که به بیزینس‌ها این سرویس را ارائه می‌دهند رقابت می‌کند. شرکت سعی می‌کند فروش سرویس خود را بالا ببرد، در این بازار سرویس فعلی خود را متحول سازد یا بازارهای جدید را بررسی کرده و تلاش می‌کند با طراحی سرویس جدیدی در داخل شرکت، وارد بازار جدیدی شود. اما آیا این نوع رقابت در زمان حال پاسخگوی رشد شرکت است یا خیر؟
شرکت تا کجا می‌تواند همه چیز را به تنهایی تولید کند؟ در زمانی‌که تکنولوژی‌ها در حال محو کردن مرزهای بین کسب‌وکارها هستند تا کجا می‌توان به این نوع رقابت ادامه داد و در نمودار رشد بالا رفت؟ این چالشی جدید برای رشد شرکت‌های لجستیکی است. چگونه رشد کنیم؟
اکوسیستم لجستیکی در افق 2025
در این مقاله می‌خواهیم راه‌حل‌ها و مدل‌های رقابت برای آینده صنعت لجستیک را بررسی و راه‌حل‌ها را ارائه کنیم.
ابعاد رقابت جدید از سال 2019
بر اساس مدل ارائه شده توسط موسسه BCG ابعاد جدید رقابت از سال 2019 بر 5 محور استوار است :
- رقابت در نرخ یادگیری
- رقابت در دنیای ترکیبی فیزیکی- دیجیتالی
- رقابت در تخیل و خلق ایده‌های جدید
- رقابت در تاب آوری
- رقابت در اکوسیستم‌ها
یکی از مهم‌ترین ابعاد رقابت در این مدل، رقابت در اکوسیستم‌هاست که می‌تواند در رشد و بقای شرکت‌های لجستیکی موثر بالایی داشته باشد. اما اکوسیستم چیست؟
اکوسیستم چیست؟
اکوسیستم مجموعه‌ای در هم تنیده از سرویس‌هاست که کاربران را قادر می‌سازد گستره‌ای از نیازهای متنوع خود را در قالب یک تجربه یکپارچه برآورده سازند. اکوسیستم‌ها در واقع به عنوان "یک دروازه" عمل می‌کنند و کاربران با دسترسی به یک پلتفرم واحد می‌توانند به گستره‌ای از محصولات و خدمات دسترسی یابند. اکوسیستم‌ها با یکپارچه‌سازی داده‌ها و اطلاعات، سرویس‌ها و محصولاتی با ارزش افزوده‌ای بالاتر ایجاد می‌کنند که تجربه فوق‌العاده‌ای را برای مشتریان رقم بزنند. بسیاری از بزرگترین و سودآورترین شرکت‌های حال حاضر دنیا، در واقع کسب‌وکارهای مبتنی بر اکوسیستم هستند. برای مثال علی‌بابا غول دنیای تجارت الکترونیک چین، بسیاری از سرویس‌ها را بهصورت غیر مستقیم و از طریق خلق پلتفرمی که بسیاری از بازیگران را در حلقه‌های مختلف زنجیره ارزش صنایع مختلف به هم وصل می‌کند، اجرایی و عملیاتی ساخته است و مجموعه درهم تنیده‌ای از سرویس‌هایی که کاربران را قادر می‌سازد گستره‌ای از نیازهای متنوع خود را در قالب یک تجربه یکپارچه برآورده سازند را، ارائه نموده است.
آیا راه حل اکوسیستم لجستیک است؟
بازار لجستیک با چشم‌اندازی پیچیده، شرکت‌کنندگان در این بازار را ترغیب می‌کند تا راه‌حل‌های جدیدی را برای ساده‌سازی اتصال بین شرکا شناسایی کنند. شکل زیر یکی از مدل‌هایی است که در سال (2018) برای توصیف اتصالات در شبکه‌های لجستیکی ارائه شد. در این شکل، هر شرکت لجستیکی یکی از خطوط را بنابر پتانسیل های خود و خلاء بازار، انتخاب و سرویسی برای آن ارائه نموده است. این شرکت‌ها بهصورت جداگانه در خطوط خود فعالیت می‌کنند. درصورت وجود اکوسیستم در آینده، تمامی این اتصالات و تصمیم‌گیری‌ها می‌تواند بهصورت یکپارچه ارائه گردد و ساده‌سازی در اکوسیستم بدین‌گونه اتفاق می‌افتد که کاربر از مرحله آگاهی تا ارائه سرویس و پشتیبانی برای سرویس‌های متفاوت را دریک اکوسیستم تجربه می‌کند و خدمات متفاوت لجستیکی در همان اکوسیستم به کاربر پیشنهاد داده می‌شود درنتیجه در عصر جدید تمایل کاربران لجستیک برای اتصال به یک شرکت لجستیکی کاهش پیدا کرده و کاربر به دنبال این است که به شرکتی متصل شود، که تمامی خدمات لجستیکی، مالی، بیمه، خدمات آنلاین و سایر موارد را با دردسر کمتر و بهصورت یک پکیج متصل، ارائه می‌کند زیرا که بیزینس‌ها در بازارهای جدید تمایل به کاهش زمان، دردسر و هزینه دارند.
طبق تحقیقات بر روی 1601 شرکت، 36% از شرکت‌ها به سمت یکپارچگی خارجی یا اکوسیستم حرکت کرده‌اند. در نمودار زیر می‌توانیم ببینیم که شرکت‌ها در عصر حاضر از زنجیره تامین خطی به سمت اکوسیستم شبکه ای حرکت کرده‌اند و بیشتر درگیر یکپارچگی داخلی (62%) هستند تا بتواند وارد دنیای اکوسیستم‌های بیرونی شوند. می‌توان پیش‌بینی کرد که در برای سال 2025، ورود به اکوسیستم‌ها یا ساختن اکوسیستم یکی از اصول بقا و رشد برای شرکت‌های لجسیکی خواهد بود و این راه می‌تواند مسیر شرکت‌های لجستیکی را تغییر دهد. بدین‌گونه مسیر رشد برای شرکت‌های لجستیکی، با ادغام سرویس‌ها و رضایت مشتری با اتحاد لجستکی تغییر خواهد نمود.
اکوسیستم لجستیک در سال 2025 چگونه خواهد بود؟
اکوسیستم‌های زنجیره تامین در سال‌های آینده بسیار پیچیده‌تر از زنجیره تامین امروزی خواهد بود. تا سال 2025 با اکوسیستم‌هایی رو به رو خواهیم بود که هوش مصنوعی یکی از عوامل اصلی هدایت کننده آنها خواهد بود که این هوش باعث هوشمندی و شفافیت در لجستیک خواهد شد که کاری بس دشوار در این صنعت است. مدل زیر برای اکوسیستم‌های لجستیکی در سال 2025 پیش‌بینی شده است. در این مدل به وضوح می‌توانیم پیوستن شرکت‌های فعال در حوزه مالی و تکنولوژی را به اکوسیستم لجستیک ببینیم و موضوع جالب در این مدل این است که این اکوسیستم، لجستیکی انجام نمی‌دهد و صرفا اتصال‌دهنده اطلاعات و سرویس‌ها و تصمیم گیرنده اطلاعات و عملیات بین 4 دسته مهم ( تامین کننده، توزیع کننده، مشتری و تولید کننده) است.
برای مثال فرض کنید که شما بسته‌ای را از یک شهر به شهر دیگری با شرکت تیپاکس می‌فرستید اما در زمان تحویل آن را از شرکت جابار که smart locker را در اختیار دارد تحویل می‌گیرید و اتصال این دو سرویس به هم و استفاده از آن، به انتخاب مشتری و اکوسیستم است نه شرکت لجستیکی.
اگر در سال 2025 اکوسیستم لجستیک در قالب یک پلتفرم ترکیبی (HYBRID MODEL) ارائه گردد چه می‌شود ؟
اگر بخواهیم پلتفرم‌ها را به دو دسته ی کلی تقسیم کنیم، می‌توانیم از مدل زیر (2020) استفاده کنیم که با تقسیم پلتفرم‌ها به دو بخش پلتفرم‌های نوآور و پلتفرم‌های معامله‌گر، کار ما را آسان می‌کند. اما سوال اینجاست که اگر اکوسیستم لجستیکی پلتفرمی ایجاد کند، در کدام دسته قرار می‌گیرد؟ اکوسیستم لجستیک به سبب اتصال به بیزینس‌ها و شرکت‌های لجستیکی باید بتواند بر بستر API تبادل اطلاعات کند و نوآوری ارائه کند و بتواند به تکنولوژی‌های جدید متصل شود، از این رو یک پلتفرم نوآور خواهد بود از طرف دیگر به علت تبادل کالاها برای پلتفرم‌های معامله‌گر و شرکت‌های لجستیکی مانند UBER، در دسته ی معامله‌گر نیز قرار می‌گیرد. پس بهترین حالت برای اکوسیستم لجستیک پلتفرم ترکیبی است که بتواند با هر دو دسته پلتفرم ارتباط گرفته و از مزیت‌های هر دو دسته استفاده کند و این بدین معنی است که پلتفرم اکوسیستم لجستیک راهی سخت اما روشن مانند آمازون در پیش خواهد داشت.
منابع:
www.supplychain.fedex.com
www.dbschenker.com
www.pwc.com
www.bcg.com/publications/2019/new-logic-of-competition
The Future of Platforms, Michael A. Cusumano et al. , MIT Sloan Management Review, February 2020