ویروس کرونا، علاوه بر تغییر رفتار مردم، الگوهای مصرف انرژی را نیز تغییر داده است. محدودیت‌هایی که برای جلوگیری از انتشار بیشتر کرونا اعمال شده، تأثیر گسترده‌ای بر زندگی مردم و نحوه استفاده از انرژی در دنیا گذاشته است. یکی از بزرگ‌ترین تأثیرات، کاهش تقاضای حملونقل مسافر است، از یک‌سو قرنطینه دولت و از سوی دیگر ترس از ابتلا و شیوع ویروس هنگام استفاده از روش‌های حملونقل جمعی، باعث شده تا عرضه و تقاضا کمتر از قبل شود. درعین‌حال، حملونقل مسافر (برای سفرهای تفریحی و تجاری) اغلب اختیاری است و بیشتر تحت تأثیر تصمیم‌گیری‌های شخصی افراد است.
تغییر رفتارهای حمل‌ونقلی افراد در طول بحران کرونا
بحران کرونا همه سرویس‌های حملونقل، از جمله حملونقل با اتومبیل، اتوبوس، قطار و هواپیما را در سطح ملی و بین‌المللی تحت تاثیر قرار داده است. فعالیت حملونقل جاده‌ای جهانی تقریباً 50 درصد کمتر از متوسط سال 2019 در پایان مارس 2020 و فعالیت پروازهای تجاری تقریبا 75 درصد کمتر از 2019 تا اواسط آوریل 2020 بود. به‌عنوان‌مثال و در راستای کم شدن میل به استفاده از وسایل حملونقل عمومی، در انگلستان، در مارس 2020، سفر با مترو زیرزمینی در لندن شاهد کاهش95 درصدی بود. در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان نیز، سفرها تا بیش از 90 درصد کاهش داشته است.
از دیدگاه مصرف انرژی، بحران کرونا، تأثیرات عظیمی بر مصرف نفت داشته و به کاهش 5 درصدی تقاضا در سه‌ماهه اول سال 2020 انجامیده است. بنابراین، یک سوال کلیدی در بخش انرژی مطرح است. اینکه آیا تغییر رفتارهای حملونقل در طول بحران کرونا ممکن است منجر به تغییر دائمی در رفتار و مصرف انرژی حملونقل شود یا خیر؟ یا اینکه الگوهای حملونقل با پایان یافتن بحران کرونا به حالت عادی بازمی‌گردند؟ تحقیقات نشان داده است که اینگونه اختلال‌ها می‌تواند کاتالیزوری برای تغییر رفتارهای حملونقل به‌صورت پایدار باشد، اما برای تشویق مردم برای بازگشت به رفتارهای قبل از کرونا، مسئله‌ای است که دولت‌ها را ملزم به انجام اقدامات مناسب می‌کند.
در دهه‌های اخیر، بحران‌هایی از جمله بحران‌های مربوط به‌سلامت و تروریسم در سراسر دنیا ایجاد شده که باعث تغییرات ناگهانی در تقاضای حملونقل شده است. برای مثال در کشورهای ثروتمند و برای کسانی‌که امکان کارکردن از راه دور داشته و یا به‌‌وسیله نقلیه شخصی دسترسی دارند، مردم از سفرهای غیرضروری اجتناب می‌کنند. در مقابل افرادی‌که مجبور به استفاده از وسایل حملونقل عمومی و کار حضوری هستند، حتی در طول بحران کرونا هم تغییری در رفتار حملونقل خود ایجاد نکرده و مانند گذشته از وسایل حملونقل عمومی استفاده کردند.
حملونقل عمومی، به‌خصوص حملونقل هوایی، گاهی به‌عنوان موردی غیرضروری تلقی می‌شود. اما یکی از مکان‌هایی که تغییر رفتار مردم در مواجهه با نزدیک شدن به‌یکدیگر را می‌توان به‌خوبی در آن مشاهده کرد، سفرهای هوایی است. به‌عنوان‌مثال، بحران سندرم تنفسی حاد شدید (SARS) در سال 2003 تقاضا برای حملونقل هوایی مسافران در مناطق آسیب‌دیده را در اوج بحران حدود 35 درصد کاهش داد. شش ماه پس از کاهش همه‌گیری، تقاضا همچنان پایین‌تر از حد معمول بود و منجر به کاهش سالانه 8 درصد از سفرها شد. ویروس‌های دیگری از جمله کرونا، تاکنون بر صنعت هوانوردی تأثیر گذاشته‌اند و به‌دنبال آن، تاثیرات منفی بر صنعت هوایی به‌وضوح قابل مشاهده بوده است.
از منظر رفتاری، سرعت ازسرگیری تقاضای سفرهای هوایی نیز ممکن است به این بستگی داشته باشد که عادت به محدودیت‌های کرونا، به طور دائم نحوه سفر ما را تغییر می‌دهد یا خیر. به‌عنوان‌مثال، افزایش معاینات بهداشتی و پزشکی مانند تست‌های مخصوص عدم ابتلا به بیماری، ممکن است به ایجاد احساس امنیت برای برخی از مسافران کمک کند. درعین‌حال ممکن است به‌دلیل هزینه‌های احتمالی و وقت‌گیر بودن و همچنین پیچیده شدن روند سفر، مسافران از سفر با وسایل حملونقل عمومی منصرف شوند.
بازگشت تقاضا برای حملونقل هوایی مسافران به زمان قبل از بحران کرونا، به عوامل مختلفی از جمله درک از میزان خطر، هزینه، راحتی و دردسترس‌بودن روش‌های حملونقل بستگی داشته و بر تصمیمگیری افراد تأثیر می‌گذارد. سیاستهای دولت‌ها نیز می‌تواند بر هر یک از این عوامل تأثیر بگذارد. با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی در سال‌های اخیر، رفتار کووید 19 در مورد سفرهای تجاری با بحران‌های قبلی متفاوت است. برای مثال برخی شرکت‌ها جایگزینی سفرهای کاری با ویدئوکنفرانس را کارآمدتر دانسته و جایگزین سفرهای کاری کردند.
راهکارهایی برای تشویق مردم به استفاده از وسایل حملونقل عمومی
در حال حاضر گزارش‌هایی مبنی بر تغییر شیوه‌های حملونقل در راستای اقدامات فاصله‌گذاری اجتماعی و کاهش استفاده از وسایل نقلیه عمومی مطرح می‌شود. شهرهایی مانند نیویورک و فیلادلفیا از افزایش چشمگیر دوچرخه‌سواری در آغاز همه‌گیری کرونا خبر داده‌اند. این امر باتوجه به خلوت شدن خیابانهای شلوغ و پرتردد و بالارفتن کیفیت هوا، مورد استقبال بسیاری از شهروندان قرار گرفته است. در راستای این تغییر رفتاری، انجمن بازرگانان دوچرخه‌سواری انگلستان از رونق گرفتن دوچرخه‌سواری در شرایطی خبر داد که مردم حتی دوچرخه‌های قدیمی را از انباری بیرون آوردند و از آنها جهت جابجایی استفاده کردند. همچنین یکی از بزرگ‌ترین تامینکنندگان دوچرخه در ایالات متحده با افزایش فروش و حتی اتمام موجودی برخی از مدل‌های پرفروش خود مواجه شد. این تغییرات می‌تواند بعد از پاندمی و برداشته شدن محدودیت‌ها نیز ادامه داشته باشد و جزء عادات مردم شود. برای مثال در ووهان، بعد از برداشته شدن محدودیت‌ها و قرنطینه، شرکت‌های ارائه‌دهنده دوچرخه کرایه‌ای و فروش دوچرخه، شاهد افزایش ده برابری سفارش‌ها در مقایسه با قبل از کرونا بودند.
البته، باتوجه‌به خطرات احتمالی سفر از طریق وسایل نقلیه عمومی، مردم تا مدت‌ها نیز به‌احتمال زیاد به دلایل مختلف به دنبال جابجایی با اتومبیل شخصی و دوچرخه هستند. طبق تجربیات بحران‌های گذشته، همانطور که در بسیاری از شهرها، خودروهای شخصی قبل از بحران‌ها، حملونقل غالب بودن، پیش‌بینی می‌شود بعد از کووید 19 نیز استفاده از وسایل نقلیه شخصی افزایش داشته باشد. اما، ممکن است این رفتار منجر شود تا بیشتر در معرض مرگ در اثر تصادفات رانندگی قرار گیرند. یا همانند دوران پس از بمب‌گذاری‌های سال 2005 لندن، که باعث افزایش 7 تا 11 درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای خودرو شده بود، دوباره این تاثیرات منفی سلامت مردم را به خطر بیندازد.
در یک نظرسنجی عمومی، 20 درصد از افرادی که به طور روتین از اتوبوس، مترو یا قطار برای جابجایی استفاده می‌کردند، دیگر تمایلی به استفاده از این وسایل حملونقل ندارند و دیگر از این وسایل استفاده نمی‌کنند. همچنین 17 درصد از مردم اعلام کردند که به‌دلیل کووید 19، بیشتر از خودرو شخصی برای جابجایی استفاده خواهند کرد. ترس از ویروس کرونا به افزایش فروش خودرو نیز، در دو ماه مارس و آوریل 2020 نسبت به سال 2019 کمک کرده است. در مقابل، در پکن و بعد از همه‌گیری کرونا، ترافیک در ساعات پیک صبح بیشتر از حد معمول شد، زیرا مسافران ترجیح می‌دادند با وسایل نقلیه عمومی جابجا شوند.
بحران‌های قبلی نشان می‌دهد، بعد از گذشت هر بحران، سیاستهای حمایتی برای ارتقاء رفتارهای مردم و رفع پیامدهای منفی ناشی از ترس افراد، لازم و ضروری است.. در زمانی که مردم احساس آسیب‌پذیری کنند، سیاست‌هایی که اعتماد به ایمنی گزینه‌های حملونقل عمومی را افزایش می‌دهد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پس سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها می‌تواند برای ایجاد اعتماد در حملونقل عمومی بسیار مهم باشد.
برای مثال سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حملونقل عمومی باکیفیت بالا و دوچرخه‌سواری بهبودیافته می‌تواند شیوه‌های حملونقل پایدار را به‌ویژه در پی بحران کرونا، جذاب‌تر و ایمن‌تر کند. حمایت از آژانس‌های حملونقل عمومی برای حفظ زیرساخت‌ها و ارائه خدمات پس از قرنطینه به‌ویژه در این بحران بسیار مهم خواهد بود، زیرا بسیاری از آنها به دلیل کاهش سواری در طول دوره قرنطینه، درآمد قابل‌توجهی را ازدست‌داده‌اند. برای دوچرخه‌سواری، تأمین زیرساخت‌هایی مانند مسیرهای دوچرخه‌سواری خوب و امکانات مناسب در پایان سفر، یکی از بهترین راه‌ها برای افزایش جذب دوچرخه‌سواری است. فراهم‌کردن زیرساخت‌ها برای افزایش ایمنی به‌ویژه برای افزایش جذب دوچرخه‌سواری بانوان که ایمنی بیشتری را مطالبه می‌کنند، ضروری است.
اطمینان از اعتماد عمومی به ایمنی حملونقل عمومی دشوار خواهد بود، زیرا مردم به‌احتمال زیاد کماکان از تماس فیزیکی نزدیک با دیگران اجتناب خواهند کرد. بااین‌حال، حفظ کیفیت و ایمنی خدمات حملونقل عمومی در دوران پس از قرنطینه برای اطمینان از اعتماد مردم به سیستم‌های حملونقل عمومی در درازمدت بسیار مهم خواهد بود. دولت‌ها باید با تدابیر خود، برای حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی، از منابع لازم برای حفظ استانداردها، قابلیت اطمینان و درعین‌حال رعایت تصور ایمنی مسافران را فراهم آورند. این ممکن است شامل افزایش دفعات خدمات یا ایجاد لحظه‌ای ازدحام در وسایل نقلیه عمومی باشد تا مسافران بتوانند با وسایل نقلیه نسبتاً شلوغ تردد کنند و ریسک‌پذیر شوند. شیوه‌های دیگری در سراسر جهان درحال اجرا است که می‌توان به استفاده اجباری از ماسک، تهیه مواد ضدعفونی‌کننده و ضدعفونی مکرر قطارها و اتوبوس‌ها، کنترل دما در ورودی‌های مترو و باز شدن خودکار همه‌ی درها در هر ایستگاه، برای جلوگیری از تماس مستقیم دست، اشاره کرد.
قیمت‌گذاری و سیاستهای نظارتی نیز می‌توانند به ایجاد انگیزه در استفاده از وسایل حملونقل عمومی در زمان پایان بحران کرونا کمک کنند. وقتی بحران کنونی به پایان برسد، هزینه حملونقل عمومی می‌تواند در تصمیمگیری مردم در استفاده ازین روش جابجایی، موثر باشد. باتوجه‌به کاهش قیمت جهانی نفت، احتمالا شاهد تعدیل هزینه‌ها و درنتیجه افزایش تقاضا برای استفاده از وسایل حملونقل عمومی در بیشتر کشورهای دنیا خواهیم بود.
از نگاهی دیگر، افزایش قیمت‌‌های پارکینگ‌های عمومی می‌تواند درآمدی برای سرمایه‌گذاری مجدد در حملونقل عمومی ایجاد کند. این‌کار تا حد زیادی باعث بی‌انگیزگی نسبت به استفاده از وسایل نقلیه شخصی شده و ازدحام را کاهش می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، رانندگان سرگردان در خیابان‌ها که به‌دنبال پارکینگ هستند، مسئول یک‌سوم تردد وسایل نقلیه در مراکز شهری در ساعات اوج به‌ویژه در مناطقی که پارکینگ رایگان یا ارزان دارند، هستند. کمپین‌های تغییر رفتار عمومی نیز می‌توانند تحت شرایط مناسب دارای عملکرد مناسب باشند.
همانطور که در طول بحران کووید 19 بسیاری از حوزه‌ها، کمپین‌های آگاه‌سازی عمومی برای تشویق مردم به رعایت قوانین قرنطینه یا ترویج تکنیک‌های صحیح شستن دست طراحی کردند. بعد ازین بحران نیز می‌توان با ایجاد کمپین‌های تشویقی و آگاه‌سازی مردم، آنها را به استفاده مجدد از وسایل حملونقل عمومی، تشویق کرد. سرانجام، درحالی‌که دولت‌ها در حال طراحی و اجرای برنامه‌های محرک برای کاهش آثار اقتصادی بحران کرونا هستند، فرصتی مناسب برای هدایت و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حملونقل که می‌توانند منجر به بهبود اقتصادی شوند، است. در طول و بلافاصله پس از بحران کرونا، دولت‌ها به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای به مسائل مربوط به‌سلامت و رفاه عمومی، از جمله کاهش آثار اقتصادی بحران کرونا توجه خواهند کرد. پیگیری اقدامات برای تثبیت رفتارهای حملونقل پایدار می‌تواند یکی از موثرترین راه‌ها برای تحریک فعالیتهای اقتصادی، حمایت از اشتغال و بهبود نتایج سلامت باشد.
در شهرهای بزرگ، سهم حملونقل عمومی فعال دارای مزایای ثانویه بهداشتی و اقتصادی ناشی از کاهش آلودگی هوا نیز است. چنین مزایایی به‌ویژه در بحران کنونی اهمیت زیادی دارد، زیرا تحقیقات در مورد ویروس کرونا نشان می‌دهد که شهرهایی با سطح بالاتری از آلودگی هوا، بیشتر تحت تأثیر ویروس قرار گرفته‌اند. محدودیت رفتارهای حملونقل پایدار در حال حاضر ممکن است به کاهش شدت بحران‌های بهداشتی در آینده کمک کند. لذا حمایت از رفتارهای حملونقل با صرفه‌جویی در مصرف انرژی می‌تواند مزیت‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت بسیاری را به‌همراه داشته باشد.
در آخر به این جمع‌بندی می‌رسیم که بحران کووید 19 با کاهش چشمگیر استفاده از حملونقل هوایی و حملونقل عمومی و رشد قابل‌توجه در جذب دوچرخه‌سواری، رفتارهای رفت‌وآمد مردم را به طرز چشمگیری تغییر داده است. شواهد از بحران‌های قبلی نشان می‌دهد که بلافاصله پس از وقوع هر بحران، رفتارهای حملونقل تغییر می‌کند. زیرا مردم هزینه‌ها و مزایای روش‌های مختلف حملونقل را دوباره ارزیابی می‌کنند. تصمیمگیری مردم صرف‌نظر از این که آیا چنین تصوراتی مستند است یا خیر، تا حد زیادی ناشی از درک مردم از خطرات است. با برداشته‌شدن محدودیت‌ها، اعمال سیاست در تعیین مثبت یا منفی بودن تغییرات تحرک ناشی از کووید 19، از نظر تأثیرات استفاده از انرژی، ایمنی و پیامدهای طولانی‌مدت زیست‌محیطی و بهداشتی بسیار مهم خواهد بود. خوشبختانه، دولت‌هایی که سیاستهای حملونقل پایدار را برای دوره پس از قرنطینه طراحی می‌کنند، می‌توانند از تجربیات بحران‌های قبلی برای پیش‌بینی رفتارهای احتمالی و طراحی سیاستهای مناسب برای هدف استفاده کنند.
منبع
https://www.iea.org/articles/changes-in-transport-behaviour-during-the-covid-19-crisis