به‌طور کلی لجستیک، به مجموعه‌ای از عملیات در پروسه حمل‌ونقل یا جابجایی قابل اعتماد منابع و محصولات از ابتدا تا انتهای یک پروژه، گفته می‌شود. بر اساس مطالعه Statista، مشاغل ایالات متحده در سال 2019 حدود 1.63 تریلیون دلار برای لجستیک هزینه کرده‌اند و کالاها را از طریق بخش‌های مختلف شبکه زنجیره تامین، از مبدا تا مقصد انتقال داده‌اند. آنها پیش‌بینی کرده‌اند که تا سال 2025، حدود 5.95 تریلیون تن/مایل، بار در سراسر ایالات متحده جابجا می‌شود.
در این مقاله، میخواهیم با برخی اصول اولیه در زمینه مدیریت لجستیک صحیح آشنا شویم تا از این طریق سودآوری کسب‌وکار خود را بهبود بخشیم.
لجستیک چیست؟
در حالی‌که اصطلاحات لجستیک و زنجیره تامین گاهی به‌جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما درواقع لجستیک بخشی از زنجیره تامین است. به بیان دیگر مفهوم کلی لجستیک، جابجایی کالا از نقطه A به نقطه B است که دو وظیفه حمل‌ونقل و انبارداری را در بر می‌گیرد. درحالیکه زنجیره تامین را می‌توان به‌طور خلاصه، مجموعه‌ای از مشاغل و سازمان‌ها دانست که در یک سری فرآیندها، از جمله تدارکات، برای تولید و توزیع کالا کار می‌کنند.
مدیریت لجستیک چیست؟
مدیریت لجستیک مجموعه‌ای از فرآیندهای مربوط به انتقال کالا به‌صورت داخلی یا انتقال از خریدار به فروشنده است. لذا مدیران لجستیک بر بسیاری از پیچیدگی‌های موجود در آن فرایند نظارت کرده و این روند را کنترل می‌کنند. برای موفقیت در مدیریت لجستیک، باید جزئیات بسیاری از جمله مصلحت اندیشی، محیط‌های نظارتی و اجتناب از رویارویی با موانع، اعم از تعمیر جاده‌ها تا جنگ‌ها و شرایط نامساعد جوی، مورد بررسی قرار گیرند. ارائه‌دهندگان سرویس‌های حمل و نقل و بسته‌بندی باید با دقت انتخاب شده و هزینه‌ها بر اساس عوامل مختلف از جمله وزن تا مسافت و ... گروه‌بندی شوند.
موارد متعددی در افزایش هزینه‌های ارسال کالا موثر هستند. برای مثال گاهی قائل شدن آفرهایی جهت رضایت مشتری جهت تضمین انبار و مسیر مناسب و ...، باعث افزایش هزینه ارسال می‌شود. مانند محموله‌های لبنی که باید در انبار مناسب و دارای یخچال نگهداری شوند تا از فساد آنها جلوگیری شود.
خوشبختانه، نرم‌افزار‌های مدیریت لجستیک به مشاغل کمک می‌کنند تا بهترین تصمیمات مربوط به لجستیک و حمل‌ونقل را داشته باشند، تا علاوه‌بر حفاظت از سرمایه و جلوگیری از صرف هزینه‌های زیاد، کالاها نیز در طول مسیر ردیابی شوند. چنین نرم‌افزارهایی اغلب قادر به انجام فرآیندهای خودکار مانند انتخاب، چاپ برچسب‌های حمل‌ونقل ، ثبت خودکار معاملات در دفاتر اصلی و ترازنامه، سفارش وانت بار، ثبت و امضای رسید و کمک به کنترل موجودی و ... هستند.
همانطور که گفته شد، مدیریت لجستیک به مجموعه‌ای از فرآیندهای مربوط به جابجایی کالا، چه از یک تامین‌کننده به یک کسب‌وکار و چه از یک تجارت به مشتری اشاره دارد. به‌عنوان مثال، خرده‌فروشان آنلاین که محصولات خود را مستقیما از صدها یا هزاران تامین‌کننده کوچک و بزرگ به مشتریان ارسال می‌کنند، باید سیا‌ست‌های به‌روز در مدیریت لجستیک داشته باشند تا حاشیه سود خود را بالا برده و مشتریان وفادار به‌دست آورند.
یک سیستم مدیریت لجستیک پیشرفته شامل مدیریت حمل‌ونقل ورودی و خروجی، مدیریت انبار، مدیریت ناوگان، پردازش سفارش، کنترل موجودی، پیش‌بینی عرضه و تقاضا و مدیریت ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک شخص ثالث (شرکت‌های ارائه دهنده سرویس‌های حمل و نقل مانند تیپاکس) است.
همچنین توجه داشته باشید که مدیریت لجستیک صحیح در بالا بردن بازده فروش و سودآوری بیشتر نیز موثر است. در لجستیک، اهمیت کار بر حرکت کالا متمرکز است اما آثار آن بسیار گسترده بوده و روی عوامل زیادی همچون تجارت، صرفه‌جویی در هزینه‌ها، نرخ تولید بیشتر، کنترل بهتر موجودی، استفاده هوشمندانه از فضای انبار، افزایش رضایت مشتری و تامین کننده و ... تاثیرگذار است. پس هر یک از این عوامل می‌تواند به‌میزان قابل توجهی در موفقیت شرکت موثر باشد.
7اصل موثر و اساسی در امر مدیریت لجستیک:
- تامین مواد
تامین مواد، بیش از یافتن تامین‌کننده ارزان برای تهیه مواد اولیه مورد استفاده در تولید، دارای اهمیت است. در اینجا لجستیک شامل عواملی بسیار مانند محاسبه و مدیریت هزینه‌ها (از جمله خدمات ارزش افزوده و اضافی)، افزایش هزینه حمل‌ونقل به دلیل بعد مسافت یا ارسال بار به مناطق خاص و هزینه‌های انبار است.
- حمل و نقل
همانطور که گفته شد، لجستیک پروسه انتقال فیزیکی کالا از نقطه A به نقطه B است. یک شرکت، ابتدا باید بهترین روش حمل‌ونقل ، برای مثال هوایی یا زمینی و بهترین حمل‌کننده را براساس هزینه، فاصله و سرعت انتخاب کند. در مورد محموله‌هایی که به بیرون از کشور فرستاده می‌شوند، ارسال‌کننده باید به قوانین گمرک، پرداخت تعرفه‌ها و رعایت هرگونه مقررات مربوطه، آگاه بوده و سرعت عمل بالایی داشته باشد.
مدیران لجستیک باید پیگیری محموله‌ها و نیز مدیریت صورتحساب و گزارش عملکرد را با استفاده از داشبورد تجزیه و تحلیل انجام دهند. همانطور که تیپاکس به‌عنوان مبتکر و بنیان‌گذار صنعت کوریر سرویـس در ایران، با بیش از 6 دهه خدمت‌رسانی، تمامی خدمات ارسال بسته به سراسر ایران و دنیا را به بالاترین کیفیت و در کمترین زمان ممکن، به مشتریان خود ارائه می‌دهد.
- تحقق سفارش
برای تکمیل روند یک معامله، ابتدا باید اقلام مورد سفارش مشتری از انبار انتخاب شده و پس از بسته‌بندی مناسب و برچسب‌گذاری، برای مشتری ارسال شوند.
- انبارداری
ذخیره‌سازی کوتاه مدت و بلند مدت، هردو بخش‌هایی از برنامه ریزی لجستیکی هستند که با سیستم‌های مدیریت انبار قابل برنامه‌ریزی و کنترل هستند. به‌عنوان مثال، مدیران لجستیک باید از کافی بودن فضای انبار و مهیا بودن الزامات خاص مانند سردخانه، تاسیسات اسکله و مجاورت با وسایل حمل‌ونقل مربوطه، مانند خطوط ریلی یا زمینی و دریایی، اطمینان حاصل کنند.علاوه بر این، ترتیب و چینش در انبارها بخشی مهم از مدیریت لجستیک است. برای مثال، معمولا کالاهایی که مکررا جابجا می شوند یا باید به‌زودی برای حمل‌ونقل آماده شوند، در جلوی انبار قرار می‌گیرند، اقلام کم تقاضا در قسمت عقب ذخیره شده و کالاهای فاسدشدنی در فضاهای تعبیه شده مخصوص، چیدمان و نگهداری می‌شوند.
- پیش بینی تقاضا
لجستیک به‌شدت بر پیش‌بینی موجود بودن اقلام پرتقاضا یا حذف کالاهای کم تقاضا متکی است، تا اطمینان حاصل شود که یک کسب‌وکار هرگز از فروش کالاهای پر تقاضا دست نکشیده و هیچگاه سرمایه‌اش را روی کالاهای کم تقاضا و با فروش ضعیف، ساکن نگه نمی‌دارد.
- مدیریت موجودی
با استفاده از تکنیک‌های مدیریت موجودی، برنامه‌ریزی دقیق در زمینه موجودی کالاها خواهیم داشت. در زمان افزایش تقاضا در محصولات فصلی یا روزمره، شرکت‌ها می‌توانند موجودی خود، در کالاهای مورد نظر را همواره بالا نگه داشته و با توجه به سرعت کاهش موجودی، برای دفعات جایگزینی و تامین کالا برنامه‌ریزی کنند یا با تعیین زمان‌های مناسب نسبت به اعمال تخفیف یا سایر مشوق‌ها، برای سرمایه‌گذاری مجدد در کالاهایی که تقاضای بیشتری دارند، سودآوری و تقاضا را بیشتر کنند.
در نظر داشته باشید که فروش در خرده‌فروشی‌ها غالبا، فروشگاه به فروشگاه، منطقه به منطقه و کشور به کشور متفاوت است. مدیریت خوب موجودی این امکان را به کسب‌وکارها می‌دهد تا در مورد محصولاتی که در یک فروشگاه یا منطقه ضعیف عمل می‌کنند تصمیم‌گیری کرده و آنها را به منطقه دیگر بفرستند تا از طریق قیمت‌های رقابتی و تخفیف‌دار، جلوی زیان را بگیرند.
- مدیریت زنجیره تامین
لجستیک حلقه مهمی در زنجیره تامین است زیرا حرکت کالا از تامین‌کنندگان به تولیدکنندگان و سپس به فروشندگان یا توزیع‌کنندگان و در نهایت به خریداران را تسهیل می‌کند. پس به‌طورکلی، زنجیره تامین متشکل از یک سری معاملات است. درنتیجه در صورت سوء مدیریت لجستیک، زنجیره تامین شکست خورده و معاملات متوقف می‌شوند.
لذا، بار دیگر به اهمیت مدیریت لجستیک پی می‌بریم. برای مثال در زمان شروع پاندمی کرونا با اینکه دامداران شیر مورد نیاز کارخانه‌های لبنیات را تامین می‌کردند، به‌دلیل از هم گسستگی زنجیره تامین و محدودیت‌های حمل‌ونقل و ...، بازهم قفسه‌های لبنیات در فروشگاه‌ها خالی می‌ماند. پس لجستیک و زنجیره تامین به‌هم وابسته و مکمل یکدیگر هستند.
تفاوت مدیریت لجستیک و مدیریت زنجیره تامین:
لجستیک با جابجایی کالا از یک شرکت واحد سروکار دارد، این پروسه شامل انتقال مواد و کالاها از یک شرکت تا انتقال آنها به مشتری در نظر گرفته می‌شود. درحالیکه زنجیره تمین شبکه‌ای از مشاغل است که به‌طور متوالی در تولید یا توزیع کالا یا خدمات مشارکت دارند. به‌طور خلاصه، لجستیک وابسته به تصمیمات یک شرکت بوده، درحالیکه زنجیره تامین وابسته به تصمیمات چند شرکت است.
بررسی مرحله به مرحله لجستیک:
مراحل لجستیک به‌صورت اجمالی عبارتند از:
- دریافت کالا یا مواد از تامین‌کنندگان
- برچسب زدن، بسته‌بندی به واحدهای کوچک‌تر، سازماندهی و انبارداری
- مدیریت موجودی برای تولید یا توزیع
- برنامه‌ریزی تقاضا
- حمل‌ونقل
به‌طور معمول، یک سیستم مدیریت لجستیک شامل مدیریت حمل‌ونقل ورودی و خروجی، مدیریت انبار، مدیریت ناوگان، پردازش سفارش، کنترل موجودی، پیش‌بینی عرضه و تقاضا و مدیریت ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک (ارائه دهندگان سرویس‌های حمل‌ونقل مانند تیپاکس) است.
مزیت مدیریت لجستیک:
با توجه به اینکه جریان خرید و فروش کالا به‌طور مستقیم جریان نقدینگی را هدایت می‌کند، منطقی است که مدیریت آن یا همان مدیریت لجستیک، یکی از دغدغه‌های اصلی کسب‌وکارها باشد. درواقع، مدیریت لجستیک بر روند سود و زیان یک شرکت تاثیر می‌گذارد. پس بهتر است این امر مهم، یعنی مدیریت لجستیک را به شانس واگذار نکرده و به‌درستی مدیریت کرد.
- قابلیت دید وسیع
مدیریت لجستیک دید وسیع‌تری را در زنجیره تامین فراهم می‌کند. این امر این امکان را به مشاغل می‌دهد تا با کنترل بهتر هزینه‌ها، عملکرد کلی، مشکلات زنجیره تامین و برنامه ریزی تقاضا را انجام داده و درباره فرصت‌های مفید و قابل استفاده، آگاهی کسب کنند.
- کاهش هزینه‌های سربار:
مدیریت لجستیک شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا با کنترل دقیق موجودی، هزینه‌های سربار اعم از هزینه‌های حمل‌ونقل تا انتخاب متراژ انبار مورد نیاز، را کاهش دهند.
- بهبود تجربه خرید برای مشتری
تجربه خوب برای مشتری، یک عامل محرک، برای فروش مجدد است. با ارسال دقیق و سریع سفارشات، تجربه مطلوبی از خرید برای مشتری رقم خواهد خورد و در نتیجه مشتری نوعی وفاداری به نام تجاری پیدا خواهد کرد و با افزایش این مشتریان وفادار، در آینده شاهد افزایش فروش خواهید بود.
- جلوگیری از ضرر
مدیریت لجستیک با روش‌های مختلف به جلوگیری از ضرر کمک می‌کند. یکی از این روش‌ها اطلاع از موجودی واقعی محصول است، به اینصورت که شرکت شما دقیقا می‌داند که در هر زمان چه مقدار محصول موجود دارد. همچنین شرکت‌ها با کنترل مکان کالا در هر زمان و هر بخش از پروسه حمل‌ونقل و ارسال و نیز حصول اطمینان از شرایط مطلوب ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل ، مانند مدیریت دما و رطوبت، از فساد و آسیب جلوگیری کرده و از ضررهای احتمالی می‌کاهند.
- ارتقاء پشتیبانی
پیش‌بینی تقاضا، با محاسبه واقع‌بینانه نیازهای موجودی و سفارش‌ها و در ادامه حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی بر اساس آن، به ارتقاء پشتیبانی کمک می‌کند. علاوه بر این، شیوه‌های مفید مدیریت لجستیک به شرکت‌ها کمک می‌کند تا در زمان مشخص، سفارش‌های بیشتری ثبت کنند.
- مزیت رقابتی
ارائه صحیح و به‌موقع سفارش‌ها یک عنصر اساسی جهت ثبت تجربه خرید خوب برای مشتری است. همچنین، تکرار سفارش و شهرت برند به‌عنوان برندی معتبر و محبوب، نیازمند ایجاد تجربه خوب خرید برای مشتریان، جذب مشتریان جدید و حفظ مشتریان قدیمی است.
برخی اهداف مدیریت لجستیک:
در حقیقت اهداف مدیریت لجستیک دریافت محصول مناسب در مقدار، شرایط، مکان و زمان مناسب، به مشتری مناسب و با قیمت مناسب است.
- محصول مناسب
گام اول در ارائه کالای مناسب، آماده‌سازی کالا طبق سفارش انجام شده، از لحاظ رنگ، سایز، برند و مقدار است.
- مقدار مناسب
برای فروش عمده، جهت راهنمایی بیشتر مشتری، نیاز به توضیحات جانبی وجود دارد. برای مثال اگر بسته‌های کالا 12 تایی است، باید ذکر شود که هر واحد از کالا شامل یک کارتن 12 تایی است; یا در مقیاس بزرگتر، ممکن است یک پالت شامل مجموعه‌ای از چند محصول، به‌عنوان یک محصول واحد در نظر گرفته شده باشد، که در آن صورت نیز باید کالاهای داخل پالت و محتویات هر واحد از کالا مشخص شود تا مشتری سردرگم نشده و به‌راحتی سفارش خود را ثبت کند.
- شرایط مناسب
مشتریان هیچگاه انتظار دریافت محصول تعمیری، استفاده شده یا معیوب را ندارند. بنابراین محصولات باید قبل از حمل، از نظر ظاهری و نقص یا آسیب‌های احتمالی به‌دقت بررسی شوند. اگر بازهم محصولی معیوب به‌دست مشتری رسید، باید فرآیند بازگشت محصول، به‌راحتی برای مشتری فراهم باشد تا بی‌دغدغه محصول معیوب را برگشت دهد.
- مکان مناسب
کنترل و ردیابی محصول در هر مرحله و حصول اطمینان از دریافت و تحویل کالاها به آدرس مناسب، یکی از مهم‌ترین موارد در مدیریت لجستیک به‌حساب می‌آید. بسته‌ای که در این مسیر دچار مشکل شده و به‌دست گیرنده نمی‌رسد و یا به‌دلیل نقص باید تعویض شود، دارای بار مالی دو برابر، از لحاظ ارسال، برای فروشنده است و تجربه خوبی برای مشتری به‌حساب نمی‌آید.
- زمان مناسب
زمان برای مشتریان بسیار مهم و اولین گزینه با اهمیت است. برای مثال ممکن است مشتری برای تدارک کیک تولد در روزی خاص، وسایل پخت کیک خریداری کند، اگر این وسایل به موقع به‌دست مشتری نرسد، علاوه بر خشم او، احتمالا مرجوعی محصول، به‌دلیل تاخیر در ارسال و ناکارآمد بودن محصول را نیز به‌دنبال خواهد داشت.
- مشتری مناسب
سفارشات مختلط و آدرس‌های اشتباه و به‌دنبال آن تاخیر و اشتباه در ارسال کالا، به‌عنوان فاکتورهای اصلی در عدم مشتری‌مداری و بی‌‌توجهی به خریدار به‌حساب می‌آیند. یک سیستم مدیریت لجستیک موفق، کالاهای خروجی را به‌خوبی کنترل کرده و از بروز مشکلات بعدی و جبران‌ناپذیر جلوگیری می‌کند.
- قیمت مناسب
قیمت‌های رقابتی با در نظر گرفتن منطقه جغرافیایی، زمینه فعالیت کسب‌وکار و تنظیم قیمت باتوجه به نوسانات بازار، می‌تواند منجر به بالا بردن حاشیه سود و موفقیت در کسب‌وکار شود.
4نکته اولیه برای شروع مدیریت لجستیک مناسب در کسب‌وکار:
لجستیک موفق شامل استراتژی و برنامه‌ریزی است. همواره باید تاکتیک‌هایی جهت اجرای استراتژی خود داشته و از این تاکتیک‌ها به‌نفع کسب‌وکار خود بهره ببرید.
- مدیریت فضا
لجستیک موفق به فضای کافی برای کالاها نیاز دارد. انبار و تجهیزات حمل مواد، افراد برای دریافت و تحویل، نوع و محل ذخیره سازی، انتخاب، بسته‌بندی، برچسب و ارسال کالا از جمله این موارد هستند. استراتژی مدیریت انبار، باید متمرکز بر استفاده عاقلانه از فضا باشد. به‌طوریکه کالاها به نحو احسن مورد استفاده قرار گرفته و درعین‌حال، هزینه انبار و نگهداری را تا حد ممکن پایین نگه دارند.
- مدیریت پرسنل
یکی از ببشترین هزینه‌ها در هر انبار، کارکنان هستند، بنابراین کاهش زمان چیدمان کالا در انبار باعث صرفه‌جویی در هزینه می‌شود. نرم افزار مدیریت موجودی می‌تواند کارکنان را دقیقا در جایی‌که اقلام در آن قفسه‌بندی شده‌اند و بهترین مسیرها برای دسترسی به محصول را نشان دهد. فراموش نکنید برای مدیریت لجستیک موفق، باید کارگران راضی داشته باشید، پس از قائل شدن مزایایی مانند بیمه، حقوق به‌موقع، پاداش و سایر حقوق کارگری، غافل نباید شد.
- تجهیزات
لجستیک به تجهیزات تخصصی مانند کامیون، تسمه نقاله، روباتیک، لیفتراک و ... احتیاج دارد. داشتن هریک از این تجهیزات، به نوع مواد یا کالاهایی که هر شرکت حمل می‌کند و میزان کارهایی که برون‌سپاری می‌کند، بستگی داشته و علاوه بر این، مدیریت تجهیزات و مسائل مربوط به آن، از جمله نگهداری، بیمه و استهلاک، نیاز به برنامه‌ریزی و کنترل دقیق دارد.
- زیرساخت فناوری اطلاعات
برای بهینه‌شدن عملکردها، از سفارش آنلاین و خرید گرفته تا اتوماسیون انبار، اینترنت اشیا و سایر فناوری‌های کلیدی، باید زیرساخت فناوری اطلاعات قوی و به‌روز باشد و مدیریت لجستیک، به‌عنوان یک امر کلیدی در هر کسب‌وکار، در نظر گرفته شود.
در نظر داشته باشید که بسته به ماهیت کسب‌وکار و شرایط محصول، شیوه‌های لجستیک متفاوت است. اما با به‌کارگیری شیوه‌های یاد شده و رعایت نکات کوچک، می‌توان در هر کسب‌وکاری به مدیریت لجستیک استاندارد و کارآمد دسترسی پیدا کرد و درنتیجه ی این مدیریت صحیح، شاهد سودآوری بیشتر بود.
منبع
https://www.netsuite.com/portal/resource/articles/erp/logistics.shtml