مسئولیت‌پذیری اجتماعی (Social – Responsibility) یکی از مفاهیم بنیادین در حوزه علوم اجتماعی، جامعه‌شناسی و کسب‌و‌کارها است که ارتباط تنگاتنگی با مبحث فرهنگ دارد. مسئولیت اجتماعی، مسیری است که سازمان‌ها رویکردهای اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی را با ارزش‌ها، فرهنگ، راهبردها و شیوه‌های عملیاتی خود به‌شکلی، شفاف و قابل اجرا می‌کنند. به این ترتیب ثروت می‌آفرینند، جامعه را همراهی و بهبود می‌بخشند. امروزه بیش از هر زمان دیگر، نام‌های تجاری معتبر، در جست‌وجوی بنیادهای توسعه پایدار هستند. از این‌رو، روز‌به‌روز نقش سازمان‌های فعال در توسعه پایدار بیشتر مورد توجه صاحبنظران و فعالان حوزه جامعه‌شناسی و اقتصاد قرار گرفته است. از دیدگاه متخصصان کسبوکار، عدم توجه به پایبندی سازمان‌ها و مدیران به مسئولیت اجتماعی، از مسائل و مشکلاتی است که می‌تواند توسعه پایدار برای کسبوکار را با مشکل مواجه سازد.
مسئولیت اجتماعی؛ بخش مهمی از زنجیره ارزش شرکت‌ها
یکی از نتایج مهم عمل به مسئولیت اجتماعی در توسعه پایدار، توجه به رفاه اجتماعی و حضور موثر در همیاری جمعی است. مباحث و مفاهیم مرتبط با مسئولیت اجتماعی به‌عنوان پارادایمی جدید برای بنگاه‌داری مطرح شده است و برخی از صاحبان کسبوکار برای تحقق آن به برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های عملیاتی اقدام کرده‌اند.
با این توصیف، کسب‌و‌کارها بهتر است جدای از مسئولیت‌های قانونی تعریف شده خود، در پایبندی به مسئولیت اجتماعی پیشرو باشد. همان‌طوری‌که ابتدا اشاره شد، مسئولیت اجتماعی به‌طور‌عمده تعهدات شرکتی یا سازمانی را در قبال محیط طبیعی و اجتماعی شامل می‌شود و این تعهدات را در کنار فعالیت اقتصادی بنگاه قرار می‌دهد. روح این نوع مسئولیت، بر اخلاق انسانی مبتنی است و در کنار نفع اقتصادی، به منافع ذینفعان شرکت یا سازمان نیز توجه دارد. از دیدگاه مرکز جهانی توسعه پایدار کسبوکار، مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها باید به‌بهترین‌وجه صورت گیرد تا کیفیت زندگی بهبود پیدا کند. بر این اساس، وظیفه اصلی نهادینه‌سازی وجدان حرفه‌ای و باور به ایفای مسئولیت‌های اجتماعی در وهله نخست متوجه مدیران، تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران است و سپس کارشناسان، صاحبان و مردم نیز توجه خود را به این مهم معطوف کردند. نتایج بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که مسئولیت اجتماعی شرکتی از شاخصه‌های مهم موفقیت کسب‌و‌کارها در مسیر توسعه پایدار است.
مفهوم مسئولیت اجتماعی، نه به‌عنوان یک مُد اجتماعی و اقتصادی زودگذر، بلکه به‌مثابه بخش مهمی از زنجیره ارزش شرکت‌ها، ایفای نقش می‌کند. در واقع، فعالان اقتصادی اهداف مرتبط با مسئولیت اجتماعی را از 3 منظر شرکت‌ها، استانداردها و دانشگاه‌ها دنبال کرده‌اند. برنامه‌ریزی در این 3 حوزه باعث شده است که مفاهیم جدیدی مانند فرصت‌های اجتماعی پیش‌روی شرکت‌ها قرار گیرد. نکته مهم اینکه مسئولیت اجتماعی می‌تواند به‌عنوان نقطه اتکایی برای دستیابی به ارزش افزوده پایدار و توسعه بازارهای مالی مورد توجه قرار گیرد.
مارتین سدل مایر، معاون مجمع عمومی انجمن بین‌المللی مدیریت پروژه IPMA عنوان کرد: IPMA در ۷۱ کشور در بستر مسئولیت اجتماعی فعال است. اکنون شرکت‌های بسیاری در دنیا تحت رویه‌های IPMA ارزیابی می‌شوند. سدل مایر با طرح این پرسش که آیا در دنیا مسئولیت اجتماعی در حال گسترش است یا خیر، گفت: به‌طور‌کلی، در جهان مسئولیت اجتماعی رشد کرده است؛ البته همواره ریسک‌هایی هم پیش روی آن وجود داشته است. مجموعه ما، استانداردهایی را به‌عنوان یک اهرم تعریف کرده است که مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها براساس آن سنجش شود. درنهایت، در برندهای بزرگ، اگر بخواهیم از مسئولیت اقتصادی شرکت فراتر برویم به مسئولیت قانونی می‌رسیم. پس از آن به مرحله مسئولیت اخلاقی می‌رسیم و در گام بعدی به مسئولیت بشردوستانه توجه می‌کنیم که این مهم به‌صورت چرخه‌ای کامل در ایجاد توسعه‌ای پایدار در کسب‌و‌کارها نقش اساسی ایفا می‌کند.
برای مطالعه بیشتر در این زمینه به فصلنامه شماره پانزدهم تیپاکس مراجعه کنید.