«نه برف، نه باران، نه تاریکی شب، نمی‌تواند این پیک‌ها را از انجام‌وظیفه تندوتیزشان بازدارد. پیک اولی به‌سرعت پیام را به دومی می‌رساند و دومی به سومی و به‌این‌ترتیب پیام بین پیک‌ها دست‌به‌دست می‌شود تا به مقصد برسد.»
از کنار جملاتی که در پاراگراف قبلی آمده نمی‌توان به‌راحتی گذشت. هردوت، مورخ شهیر یونانی، 440 سال قبل از میلاد مسیح، چاپارها را این‌چنین توصیف کرده است. او در جایی دیگر اعلام کرده است که نمی‌توان جنبنده‌ای را یافت که سریع‌تر از چاپارها حرکت کند. این مدح مورخ نامی را می‌توان نشانه‌ای بر شهرت، قدرت، سرعت و همچنین آوازه چاپارها در سراسر جهان دانست. بیراه نیست که این جملات هرودُت بر سردر بسیاری از اداره‌های پست آمریکا نقش بسته است.
در عهد ناصری و صدارت امیرکبیر، چاپارخانه‌ها که در طول تاریخ نام‌های مختلفی بر خود گرفت هم مانند بسیاری از امور دیگر دچار تغییروتحول بسیار شد. اصلاحات دوران میرزا تقی‌خان فراهانی، به‌اندازه‌ای وسیع بود که پست را هم در برگرفت؛ بنابراین آغاز پست به‌مثابه یک صنعت را می‌توان از روزگار صدارت آن بزرگ‌مرد دانست.
پست ایران در سال 1877 میلادی به عضویت اتحادیه پستی جهان پذیرفته شد و بر اساس قوانین و مقررات وضع‌شده توسط اتحادیه شروع به‌کار کرد. این‌چنین بود که در سال 1297 اداره پست به‌طور رسمی به وزارت پست و به نام وزارت رسائل و پست تغییر کرد و میرزاعلی‌خان امین‌الملک به ریاست آن منصوب شد.
پس از انقلاب اسلامی نیز پست همچنان به فعالیت خود ادامه داد. بدیهی است که در طول تاریخ و در بزنگاه‌های حیاتی مانند جنگ هشت‌ساله، تحریم‌ها و همه‌گیری بیماری کووید 19، پست ایران دستخوش مشکلات و به‌دنبال آن تحولات بسیاری شد.
پس از این مقدمه کوتاه درباره تاریخچه پست کشورمان، قصد داریم درمورد چشم‌انداز ده‌ساله پست در ایران با شما صحبت کنیم.
بدون شک صحبت‌کردن در مورد آینده پست در ایران بدون اشاره به مشکلاتی که تحریم‌ها و نوسانات ارزی در طول سال‌های اخیر ایجاد کرده، کاری دشوار است. تحریم‌های صادر شده علیه ایران، موجب خروج شرکت‌های پستی از کشور و اختلال در مبادلات پستی و حوالجات مالی شد.
علاوه بر این مشکلاتی که در زیرساخت‌های پستی ایران وجود دارد، این حوزه را با چالش‌های جدی روبرو کرده است. از جمله این موارد می‌توان به وضعیت نابه‌سامان آدرس‌های پستی و کد پستی‌های اشتباه اشاره کرد.
با‌این‌حال مسئولان و متولیان این عرصه همواره کوشیده‌اند تا با ارائه راهکارهای مناسب در راستای رشد و ارتقای این صنعت بکوشند.
تیپاکس نیز در این زمینه و در ارائه خدمات و برآورده‌کردن نیازهای مشتریان تلاش کرده است. حال سوال اصلی اینجاست که آیا می‌توان تصویر دقیق و روشنی از وضعیت آینده پست در ایران، چه بخش دولتی و چه خصوصی، ارائه داد؟
بدیهی است پاسخ به این سوال نیازمند بررسی وضعیت پست در سال‌های اخیر است. بزرگترین چالش پست در سال‌های اخیر، شیوع بیماری کرونا است.
کرونا و صنعت پست
با شیوع بیماری کرونا، ایران هم مانند سایر کشورهای جهان با مشکلات زیادی روبرو شد. ایرانیان نیز مانند مردم دیگر کشورها، برای در امان ماندن، چاره‌ای جز قرنطینه نیافتند و از دل همین قرنطینه و خانه‌نشینی نیازهای بی‌شماری به‌وجود آمد.
ترس از ویروس کرونا و بیماری کووید 19 موجب شد تا بسیاری از مردم، ماندن در خانه را به بیرون رفتن ترجیح دهند و برای خرید نیازهای خود به خریدهای آنلاین روی بیاورند.
بسیاری از افرادی‌که به‌دلیل بیماری کرونا، شغل خود را از دست داده و یا با چالش مواجه شده بودند، کسب‌و‌کار اینترنتی را انتخاب کردند و این سرآغاز فصلی تازه در عرصه پست بود. تاجایی‌که بر اساس گفته معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در این دوران مرسولات غیر‌نامه‌ای تا 30 درصد افزایش یافته است.
با افزایش مرسولات پستی، روند غنی‌سازی شبکه پستی شتاب گرفت تا جوابگوی نیازهای جدید باشد. طبق اعلام مدیرعامل شرکت ملی پست باتوجه‌به نیازمندی‌های جدید، ناوگان حملونقل برون‌شهری 30 درصد افزایش یافته و 400 دستگاه خودروی جدید به شبکه ناوگان پست اضافه شده است. این درحالی است که شبانه حدود 250 کامیون در سراسر کشور، بیش از هزار مرسوله را جا‌به‌جا می‌کنند.
.jpg)
همچنین به‌منظور محافظت بیشتر از مرسولات پستی، محصولاتی ازجمله باکس‌های امانتی خریداری شد که درحال‌حاضر در شبکه پستی از آنها استفاده می‌شود. تمامی این موارد به‌خوبی نشان میدهد که مسئولان مربوطه در پی افزایش خدمات پستی هستند و در این زمینه نمره تقریبا قابل‌قبولی دریافت خواهند کرد.
باوجود این، بررسی آماری شاخص ترافیک پستی در کشور نشان میدهد که عدد مربوط به کشورمان 8 است. درحالی‌که این عدد در کشورهای دیگر به 50 می‌رسد. این امر نشان میدهد که باوجود تلاش‌هایی که در حوزه پست شده است، همچنان در این حوزه دچار مشکلات بسیاری هستیم.
رشد و پیشرفت در صنعت پست تا حد زیادی وابسته به توسعه در ابعاد برون‌مرزی است. این مسئله مستلزم همکاری با شرکت‌های پست خارجی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب است. کشور ما با وجود تحریم‌های کمرشکن که خروج شرکت‌های پستی را موجب شده و همچنین هزینه بالای حملونقل، مجالی برای رشد ندارد. اما این باعث نمی‌شود دست‌روی‌دست گذاشته و عطای توسعه پست را به لقایش ببخشیم!!!
در این بخش قصد داریم به مواردی اشاره کنیم که موجب رشد و پیشرفت صنعت پست در کشور می‌شود. اصولی که پرداختن به آن می‌تواند چشم‌انداز رضایت‌بخشی از پست کشور، حداقل در ده سال آینده را به ما ارائه دهد.
هوشمندسازی
از جمله مسائلی که رشد و توسعه پست را در پی دارد و باید به آن اهتمام ورزید هوشمندسازی شبکه پستی کشور است. طی سال‌های اخیر، مسئولان مربوطه بارهاوبارها به این مسئله اشاره و بیان کرده‌اند که هوشمندسازی پست از جمله چشم‌اندازهای کشور است.
بی‌شک این مورد، نیاز اساسی به شبکه اینترنتی بدون نقص دارد؛ درحالی‌که در بسیاری از نقاط کشور، هموطنان‌مان به اینترنت دسترسی ندارند یا برای ارتباط با آن دچار مشکل هستند. در نتیجه قوی کردن شبکه اینترنتی در ایران می‌تواند صنعت پست را چند قدم به توسعه نزدیک‌تر کند.
وضعیت راه‌ها و جاده‌ها
از دیگر مشکلات پستی در ایران می‌توان از وضعیت راه‌ها و جاده‌های کشور نام برد. در برخی از نواحی کشور، جاده‌ها دچار ایرادات و نواقصی است که حملونقل را دشوار می‌کند. اصلاح این نواقص و مرمت راه‌ها و همچنین ایجاد شبکه حملونقل یکپارچه و درست، کمک شایان توجهی به رشد پست در کشور می‌کند.
تحلیل و بررسی عملکرد رقبا
از جمله مواردی که می‌تواند به آینده پست در ایران کمک کند، بررسی عملکرد رقبا و نیز الگوگرفتن از نمونه‌های موفق و پیشرو است. کشورهای موفق در حوزه پست، بیشتر توجه خود را بر بازار و تغییرات آن متمرکز کرده و بر اساس آن فعالیت مناسب را انجام می‌دهند؛ اما توجه به نیازهای مشتری می‌تواند نقشه راه مناسبی برای یک شرکت پستی باشد.
علاوه بر تمام مواردی که گفته شد، تحلیل عملکرد شرکت‌های دولتی و خصوصی پست در سراسر جهان نشان میدهد که واگذاری پست به بخش خصوصی، یاری‌رسان این صنعت خواهد بود. با تغییرات مناسبات جهان، نیازهای تازه‌ای برای مصرف‌کنندگان تعریف شده است که دست دولت‌ها در برآورده‌کردن این نیازها چندان باز نیست.
در ایران شرکت تیپاکس با ارائه خدمات و سرویس‌های نو و بدیع توانسته تا حد زیادی خواسته‌های مشتریان را تامین کند که البته این روند رو‌به‌رشد است و پیش‌بینی می‌شود با عزم راسخ مدیران و مسئولان این شرکت، تیپاکس روزهای روشن‌تری در پیش رو داشته باشد.
افزایش حجم سفارشات پستی در ده سال آینده
.jpg)
جمعیت کشور ایران در حال حاضر، حدود 85 میلیون نفر است و طبق برآوردها، انتظار می‌رود که این عدد به 90 میلیون نفر تا ده سال آینده برسد.
باتوجه‌به پیشرفت تکنولوژی و همچنین علاقه نسل‌های جدید به خرید اینترنتی و تغییر سبک زندگی، درنتیجه حجم سفارشات آنلاین هم افزایش خواهد یافت؛ در این میان صنعت پست و لجستیک، یکی از بازوهای اصلی در پیشبرد این فرایند است؛ لذا انتظار می‌رود در سال‌های آینده، حجم مبادلات پستی، رشد چشم‌گیری داشته باشد.
تیپاکس، تنها در 4 سال توانسته تا نسبت‌به سال 1397، نزدیک به 4 برابر، در ارسال بسته رشد داشته باشد. درنتیجه این شرکت که مقیاس‌پذیری را یکی از اصول خود می‌داند، سعی دارد همگام با این تغییرات و همچنین با تلفیق تکنولوژی و لجستیک، سهم خود را از این بازار بیشتر کرده و با افزایش رضایت مشتریان، یک رابطه برد-برد را شکل دهد.
پهپادها؛ ناجی صنعت حملونقل
در دنیایی که شلوغی جزء اولین چیزهایی است که به‌چشم می‌آید، هرآن‌چیز که به کاهش این شلوغی کمک کند، قابل ستایش است. پهپادها دقیقا همان چیزی هستند که می‌توانند دنیای ما را سریع‌تر و خلوت‌تر کنند!! از طرفی در کشور ما آلودگی هوا مهمان ناخوانده ریه‌ها شده و مشکلات حملونقل از عوامل تشدیدکننده این مشکل است.
پهپادها می‌توانند علاوه بر کاهش هزینه‌های حملونقل، به کارها سرعت بخشیده، به بهبود سلامت عمومی کمک کرده، ترافیک را کاهش داده و درنهایت تجربه خوبی برای مشتریان خلق کنند.
بیان این‌که آیا در 10 سال آینده پهپادها می‌توانند نقشی در صنعت لجستیک ایفا کنند یا خیر، به عوامل زیادی بستگی دارد؛ ولی می‌توان امیدوار بود که حمایت از استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیانی که در این حوزه فعالیت دارند، کمک بسیاری به این روند خواهد کرد.
آینده روشن پهپادها در زنجیره تامین
توسعه خدمات آنلاین پستی
در دنیای امروز نقش اساسی اینترنت در بسیاری از نیازهای اصلی و روزمره را نمی‌توان انکار کرد. از یک طرف مشتریان عادی و از طرف دیگر مشتریان قراردادی مانند فروشگاه‌ها و خرده‌فروشی‌های آنلاین و کسب‌وکارهایی که به‌نوعی به خدمات پستی نیاز دارند، خدمات اینترنتی را یک اصل ضروری در تجارت خود می‌دانند.
تیپاکس نیز در تلاش است با گسترش و توسعه خدمات اینترنتی خود همچون برآورد هزینه ارسال بسته، رهگیری مرسوله پستی، برآورد زمان ارسال بسته، لینک پرداخت آنلاین، وب سرویس خدمات پستی برای فروشگاه‌های آنلاین، ثبت سفارش آنلاین ارسال مرسوله و... ، یک اکوسیستم جامع و منعطف ایجاد کند.
ربات‌ها به‌جای انسان‌ها
تا اینجا از پهپادها صحبت کردیم، اما ربات‌ها چه وظیفه‌ای را برعهده می‌گیرند؟ وقتی بحث ارسال بسته می‌شود، از دو موضوع نمی‌توان به سادگی عبور کرد؛ اول سلامت بسته‌های مشتریان و دوم ممنوعات پستی؛ چراکه بحث جان و مال انسان‌ها و همچنین امنیت یک جامعه مطرح است.
درهمین‌راستا شرکت‌های فعال در صنعت پست، باید پروتکل‌های دقیقی برای ارائه خدمات امن داشته باشند. مثلا برای بررسی بسته‌ها از دستگاه ایکس ری استفاده شود تا بدون بازکردن بسته‌بندی کالا، محتویات آن ارزیابی شود.
حال اگر فقط بر نیروی انسانی متکی باشیم، جداسازی، دسته‌بندی و انتقال بسته‌ها می‌تواند کاری سخت و زمان‌بر باشد و درعین‌حال خطای انسانی، سلامت بسته‌ها را تحت تاثیر قرار میدهد. پس مکانیزه کردن این فرایند امری حیاتی است.
درحال‌حاضر در تیپاکس، تی‌هاب بازوی اجرایی این فرایند پیچیده و حساس است و با در اختیار داشتن دستگاه‌های پیشرفته، بخش مهمی از پردازش، بررسی و دسته‌بندی کالاها را انجام میدهد.
نقش هوش مصنوعی در ارسال مرسوله‌های پستی
نمی‌شود یک موضوع را از جنبه‌های مختلف بررسی کرد ولی از نقش هوش‌مصنوعی در آن غافل شد. این موضوع بسیار مهم بوده و بر ساده‌ترین مسائل هم تاثیر گذاشته است. صنعت پست و لجستیک هم از این روند مستثنی نبوده و هوش مصنوعی نقشی تاثیرگذار در آن خواهد داشت.
یک بسته در سفر خود از مبدا تا مقصد با چالش‌های مختلفی روبرو خواهد بود. درحال‌حاضر بخشی از این فرایند به‌صورت کاملا مکانیزه انجام می‌شود؛ اما برای کامل شدن آن، باید همواره نیم‌نگاهی به هوش‌مصنوعی و شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این حوزه داشت تا در نهایت، رضایت مشتریان را بیش از پیش جلب کرد.
10 مورد استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی در لجستیک و زنجیره تامین
کلام آخر
در این مقاله سعی کردیم نقشه راهی امیدبخش برای آینده صنعت پست و حملونقل از جمله این‌که به کجا می‌رویم؟ چه فرصت‌هایی وجود دارد؟ کجا ایستاده‌ایم؟ و قدم بعدی چیست؟ ترسیم کنیم.
در پایان امید است مسئولان صنعت پست اراده لازم به‌منظور حل مشکلات و چالش‌های این حوزه را داشته باشند و با اقدامات لازم و موثر، این امر مهم را به سرانجام برسانند.
اگر فکر می‌کنید که نکته‌ای از قلم افتاده است، حتما نظر خود را با ما در میان بگذارید.