فرانچایز چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟

فرانچایز نوعی مجوز است که به فرانچایز گیرنده اجازه دسترسی به دانش تجاری، فرایند‌ها و علائم تجاری اختصاصی فرانچایز دهنده را می‌دهد؛ بنابراین به گیرنده امتیاز اجازه می‌دهد تا محصول یا خدماتی را تحت نام تجاری فرانچایز دهنده بفروشد. در تجارت فرانچایز، امتیازگیرنده معمولا هزینه راه‌اندازی اولیه و هزینه‌های سالانه مجوز را در ازای کسب امتیاز به فرانچایز دهنده می‌پردازد.

به‌طور کلی برای خواندن این نوشتار لازم است با مفاهیم زیر کاملا آشنا باشید:

• Franchise: فرانچایز یک کسب‌وکار و سرمایه گذاری مشترک است که به موجب آن، مالک، مجوز استفاده از نام تجاری، ایده و دانش خود را در ازای دریافت هزینه حق امتیاز به فرانچایز گیرنده اعطا می‌کند.
• Franchisee: در چنین کسب‌وکاری به طرفی که امتیاز را خریداری می‌کند تا محصولات و سرویس‌های ارائه‌دهنده را تحت یک مدل و علامت تجاری عرضه کند، Franchisee یا فرانچایزی یا گیرنده فرانچایز یا گیرنده امتیاز می‌گویند.
• Franchisor: در این کسب‌وکار، به طرفی که ارائه‌دهنده امتیاز است، Franchisor یا فرانچایزر یا فرانچایز دهنده یا امتیازدهنده می‌گویند.
• قانون فرانچایز، فرانچایز‌دهندگان را ملزم می‌کند که اطلاعات عملیاتی کلیدی را در اختیار گیرندگان فرانچایز قرار دهند.
• حق امتیاز‌های پرداختی به فرانچایزر‌ها (امتیازدهنده) بر اساس صنعت‌های مختلف متفاوت است و می‌تواند بین 4.6 تا 12.5 درصد باشد.  

مبانی فرانچایز

مدل کسب‌وکار فرانچایز بیشتر به‌عنوان یک مدل کسب‌وکار ترکیبی نامیده می‌شود و می‌توان آن را به 2 شکل اصلی تقسیم کرد.

فرانچایز توزیع محصول

فرانچایز توزیع محصول که به‌عنوان فرانچایز سنتی نیز شناخته می‌شود، مدلی است که در آن فرانچایز دهنده حق خرید محصولات و استفاده از نام تجاری خود را به گیرنده امتیاز می‌دهد. این مدل معمولا یک تولید‌کننده واحد را به شبکه‌ای از توزیع‌کنندگان متصل می‌کند.

به‌عنوان‌مثال، فرض کنید شما صاحب یک نمایندگی خودرو هستید و می‌خواهید خودرو‌های جیپ را بفروشید. دراین‌صورت، برای فروش خودرو‌های جیپ و امکان استفاده از علامت تجاری جیپ در تبلیغات، به قرارداد توزیع محصول با جیپ نیاز دارید.

فرانچایز فرمت کسب‌وکار

فرانچایز فرمت کسب‌وکار مدلی است که در آن فرانچایز دهنده، آموزش‌های لازم، تبلیغات و سایر کمک‌های لازم را برای شروع به امتیاز گیرنده می‌دهد. این مدل حق امتیاز، بیشتر درآمد خود را از حق امتیاز و کارمزد به فرانچایز دهنده ارائه می‌دهد.

به‌عنوان‌مثال، اگر می‌خواهید یک مک دونالد باز کنید، باید یک توافق‌نامه تجاری تنظیم کنید. هنگامی‌که هزینه اولیه را تعیین کرده و قراردادی را که به‌عنوان قرارداد فرانچایز شناخته می‌شود امضا کردید، مک‌دونالدز با آموزش چندهفته‌ای به شما کمک می‌کند تا کسب‌وکار خود را منطبق با استانداردهای مک‌دونالدز شروع کنید.

درک فرانچایز‌ها

هنگامی‌که یک کسب‌وکار می‌خواهد سهم بازار یا محدوده جغرافیایی خود را با هزینه کم افزایش دهد، ممکن است محصول و نام تجاری خود را فرانچایز کند.

فرانچایز یک سرمایه‌گذاری مشترک بین یک امتیاز دهنده و یک امتیاز گیرنده است.

درواقع فرانچایز دهنده، صاحب کسب‌وکار اصلی است و حق استفاده از نام و‌ ایده خود را به فرانچایز گیرنده می‌فروشد.

همچنین امتیاز گیرنده این حق را برای فروش کالا‌ها یا خدمات فرانچایز دهنده تحت مدل و علامت تجاری موجود خریداری می‌کند.

فرانچایز یک راه محبوب برای کارآفرینان در راستای راه‌اندازی یک کسب‌وکار، به‌خصوص زمانی‌که وارد یک صنعت بسیار رقابتی مانند فست‌فود می‌شوند، است.

یک مزیت بزرگ خرید حق امتیاز این است که به نام تجاری یک شرکت معتبر دسترسی دارید و نیازی به صرف منابع برای شناساندن نام و محصول خود به مشتریان ندارید.

مدل کسب‌وکار فرانچایز در ایالات متحده سابقه تاریخی دارد. این مفهوم به اواسط قرن نوزدهم و درست زمانی‌که 2 شرکت McCormick و I. M. Singer سیستم‌های سازمانی، بازاریابی و توزیع خود را توسعه دادند بازمی‌گردد.

به‌همین دلیل این دو شرکت به‌عنوان پیشگامان فرانچایز شناخته می‌شوند.

این ساختار‌های تجاری جدید در پاسخ به تولیدات با حجم بالا ایجاد شدند و به مک کورمیک و سینگر اجازه دادند تا محصولات خود را به بازارهای داخلی در حال گسترش بفروشند.

نکته: قبل از خرید امتیاز، سرمایه‌گذاران باید سند افشای فرانچایز که فرانچایز دهندگان موظف به ارائه آن هستند را به دقت مطالعه کنند. این سند شامل اطلاعاتی در مورد هزینه‌های فرانچایز، انتظارات و سایر جزئیات کلیدی عملیاتی خواهد بود.

اولین امتیازات در حوزه غذا و مهمان‌داری در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ ایجاد شد. A&W Root Beer در سال ۱۹۲۵ فعالیت‌های فرانچایز خود را شروع کرد.

رستوران هاوارد جانسون نیز اولین شعبه خود را در سال ۱۹۳۵ افتتاح کرد و به‌سرعت گسترش یافت و راه را برای رستوران‌های زنجیره‌ای فرانچایزی که تا به امروز در صنعت فست فود آمریکا فعالیت می‌کنند هموار کرد.

در سال ۲۰۲۲، 790492 شرکت فرانچایزی وجود داشت که از اقتصاد ایالات متحده حمایت می‌کردند و این عدد برای سال 2023، در حدود 805436 پیش‌بینی می‌شود. جالب است بدانید که این حق امتیاز‌ها بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار به اقتصاد کمک کردند. 

در بخش مواد غذایی، فرانچایز‌ها شامل برند‌های شناخته شده‌ای مانند مک‌دونالد، تاکوبل، دایری کوئین، دنی، جیمی جان و دانکین بود. دیگر فرانچایز‌های محبوب عبارت‌اند از Hampton by Hilton و Days Inn ۷Eleven و Anytime Fitness.

اصول و قوانین فرانچایز

قرارداد‌های فرانچایز پیچیده هستند و برای هر امتیاز دهنده‌ای متفاوت است.

به‌طورمعمول، یک قرارداد فرانچایز شامل 3 دسته پرداخت به فرانچایز است.

ابتدا، فرانچایز گیرنده باید حقوق کنترل شده یا علامت تجاری را به‌صورت هزینه اولیه از فرانچایز دهنده خریداری کند.

در مرحله دوم، فرانچایز دهنده اغلب برای ارائه آموزش، تجهیزات یا خدمات مشاوره تجاری، پول دریافت می‌کند.

در مرحله آخر، فرانچایز دهنده حق امتیاز مستمر یا درصدی از فروش عملیات را دریافت می‌کند.

قرارداد فرانچایز، یک قرارداد موقت شبیه به اجاره است و بسته به قرارداد بین دو طرف، قرارداد‌های فرانچایز معمولا بین ۵ تا ۳۰ سال طول می‌کشند و درصورت نقض یا فسخ پیش از موعد، جریمه‌های سنگین در پی خواهند داشت.

در ایالات متحده، فرانچایز در سطح ایالتی تنظیم می‌شود. بااین‌حال، کمیسیون تجارت فدرال (FTC) یک مقررات در سال ۱۹۷۹ ایجاد کرد که طبق آن، فرانچایز یک افشای قانونی است که یک امتیاز دهنده باید به خریداران احتمالی ارائه دهد.

فرانچایز دهنده باید خطرات، مزایا یا محدودیت‌های سرمایه‌گذاری را به‌طور کامل در اختیار فرانچایز گیرنده قرار دهد. 

این اطلاعات، شامل هزینه‌ها، تاریخچه دعاوی قضایی، فروشندگان یا تامین‌کنندگان تجاری تایید شده، انتظارات عملکرد مالی تخمینی و سایر جزئیات کلیدی می‌شود.

این الزام افشا، قبل از اینکه در سال ۲۰۰۷ به سند افشای فرانچایز تغییر نام دهد، به‌عنوان بخشنامه یکنواخت ارائه فرانچایز شناخته می‌شد.

مزایا و معایب فرانچایز

برای اینکه بتوانید با دید بازتری وارد یک تجارت فرانچایز شوید در این بخش به این موضوع می‌پردازیم که کسب‌وکارهای فرانچایزی چه مزایا و معایبی دارند.

مزایای فرانچایز کدام‌اند؟

برخی از مزایای شناخته شده فرانچایز‌ها شامل فرمول تجاری آماده برای پیروی، محصولات و خدمات تست شده در بازار و در بسیاری از موارد، شناسایی برند است.

به‌عنوان‌مثال، اگر شما صاحب امتیاز مک‌دونالد هستید، تصمیم‌گیری در مورد اینکه چه محصولاتی را بفروشید، چگونه فروشگاه خود را چیدمان کنید یا حتی چگونه لباس‌های فرم کارمندان خود را طراحی کنید، از قبل گرفته شده است.

برخی از فرانچایز‌ها آموزش و برنامه‌ریزی مالی یا لیستی از تامین‌کنندگان تایید شده را نیز ارائه می‌دهند. بااین‌حال، با وجود این مزایا، موفقیت هرگز تضمین نمی‌شود.

ازجمله مزایای فرانچایز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

شناخت برند

یکی از مشکلاتی که افراد هنگام شروع یک کسب‌وکار با ان مواجه هستند، نیاز به آگاهی از برند است.

اشباع بیش از حد در بازار می‌تواند یک مانع بزرگ برای کارآفرینان آینده باشد، تاجایی‌که صاحب کسب‌وکار برای متمایز کردن خود از رقبا می‌تواند تلاش زیادی داشته باشد.

قرارداد فرانچایز، به صاحب امتیاز اعتبار می‌دهد و مشتریان وفادار برند مورد نظر را جذب می‌کند.

یک دست یاری‌گر

یک فرانچایز دهنده معمولا خدمات برنامه‌ریزی مالی، مدیریت و تجزیه‌وتحلیل زنجیره تامین و آموزش‌های گسترده را برای فرانچایز‌ گیرنده ارائه می‌دهد. به‌طوری‌که بدون این منابع، ممکن است بسیاری از کارآفرینان برای یافتن و ایجاد اعتماد با مصرف‌کنندگان با مشکل مواجه شوند.

بازده بلند مدت

محصولات یا خدمات یک فرانچایزر معمولا در بازار آزمایش می‌شوند و دارای بازده بلندمدت هستند. این موضوع می‌تواند سرمایه‌گذاری روی آن‌ها را به بازی هوشمندانه‌تری برای کارآفرینانی که نگران طول عمر کسب‌وکار خود هستند تبدیل کند.

از دیگر مزایای فرانچایز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فرمول آماده‌ای برای کسب‌وکار شما از قبل طراحی شده است
• محصولات و خدمات تست شده در بازار
• به رسمیت شناختن نام تجاری
• تصمیمات بزرگ از قبل گرفته شده است
• لیست تامین‌کنندگان تایید شده
• آموزش و برنامه‌ریزی مالی ارائه شده است

معایب فرانچایز چیست؟

معایب شامل هزینه‌های سنگین راه‌اندازی و همچنین هزینه‌های مستمر حق امتیاز است. طبق تعریف، فرانچایز‌ها کارمزد‌های مستمری دارند که باید به‌صورت درصدی از فروش یا درآمد به فرانچایز دهنده پرداخت شود.

این درصد بسته به صنعت می‌تواند بین 4.6 تا 12.5 درصد متغیر باشد.

همچنین این خطر وجود دارد که یک گیرنده فرانچایز به دلیل اطلاعات نادرست، فریب خورده و مبالغ بالایی را در ازای یک فرانچایز بی‌ارزش یا کم‌ارزش بپردازد.

گیرندگان فرانچایز‌ همچنین توانایی کنترل بر قلمرو یا خلاقیت در تجارت خود را ندارند. از طرف دیگر، تامین مالی از سوی فرانچایز دهنده یا منابع دیگر ممکن است دشوار باشد و امتیاز گیرندگان ممکن است تحت تاثیر موقعیت یا مدیریت ضعیف قرار گیرند.

هزینه بالا برای شروع و کارمزد

حتی اگر بتوانید تمامی تعهدات اولیه فرانچایز را بپردازید، در بیشتر مواقع سرمایه‌گذاری اولیه مانعی برای ورود به این مدل کسب‌وکار است. زیرا همچنان باید هزینه‌های مستمر حق امتیاز را در زمانی‌که کسب‌وکار راه‌اندازی می‌شود، به شرکت مادر بپردازید.

این هزینه‌های حق امتیاز معمولا از ۴٪ تا ۱۲٪ درآمد متغیر است، اگرچه برخی از شرکت‌ها هزینه ثابتی را به‌صورت ماهانه دریافت می‌کنند.

عدم کنترل

درحالی‌که یک شرکت بزرگ به شما این حق را می‌دهد که با نام او تجارت کنید، درنهایت برای شما مشخص می‌کند که چه کاری می‌توانید و چه کاری نمی‌توانید تحت کار با آن نام انجام دهید.

این موضوع می‌تواند شامل اقداماتی مانند اجباری کردن نوع محصولی که مجاز به فروش آن هستید یا مشخص کردن قیمت‌ها باشد. 

احتمال وعده دادن‌های بیش از حد

کسب‌وکار‌های بزرگ می‌توانند به موفقیت خود و سودمند بودن دریافت فرانچایز و همچنین میزان سودآوری و رتبه‌بندی بالایی که دارند به خود ببالند؛ اما انجام این کار ممکن است منجر به سرمایه‌گذاری افراد در شرکتی شود که ارزش فرانچایز آنها کم یا غیر واقعی است.

درنهایت، کارآفرینان بسته به اهداف و علایق خود می‌توانند مدل‌های مختلف کسب‌وکار را انتخاب کنند.

مدل‌های کسب‌وکار فرانچایز عموما امن‌تر هستند، اما سودآوری کمتری نسبت به کسب‌وکارهای مستقل دارند.

پس اگر فکر می‌کنید که موفقیت سریع در کسب‌وکار ارزش بالاتری نسبت به سودآوری بیشتر برای شما دارد، فرانچایز انتحاب مناسبی برای شما خواهد بود.

از دیگر معایب فرانچایز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تضمینی برای موفقیت وجود ندارد
• هزینه‌های بالای راه‌اندازی
• هزینه‌های جاری
• عدم امکان انتخاب قلمرو
• عدم امکان کنترل خلاقانه

فرانچایز در مقابل استارتاپ

اگر نمی‌خواهید کسب‌وکاری را بر اساس‌ایده دیگران راه‌اندازی کنید، می‌توانید کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کنید.

اما در نظر داشته باشید که راه‌اندازی شرکت خودتان اگرچه درآمد خوبی خواهد داشت اما با چالش‌های زیادی نیز همراه است. وقتی کسب‌وکار خود را راه‌اندازی می‌کنید، تنها شما هستید که با مسائل مختلف روبه‌رو خواهید شد و سوال‌های زیر برای شما پیش خواهد آمد که: 

• آیا محصول من به فروش می‌رسد؟ 
• آیا مشتریان آنچه را که ارائه می‌دهم دوست خواهند داشت؟ 
• آیا برای بقای کسب‌وکار پول کافی به دست خواهم آورد؟

طبق اطلاعاتی که اداره آمار کار ایالات متحده (BLS) منتشر کرده، تقریبا 20 درصد از کسب‌وکارهای جدید در طول همان سال اول با شکست مواجه می‌شوند! این در حالی است که نرخ شکست برای کسب‌و‌کارهای جدید، در طول 5 سال ابتدایی، 45 درصد و در طول 10 سال اول 65 درصد است.

بد نیست بدانید تنها 25 درصد از کسب‌وکارهای جدید و نوپا می‌توانند به 15 سال فعالیت یا بیشتر برسند.

این آمار به‌طور تقریبی از دهه 90 میلادی ثابت مانده است.

پس اگر قرار است کسب‌وکار شما جزء آن 25 درصد باشد، راه نسبتا سختی در پیش خواهید داشت!!

برای تبدیل رویای خود به واقعیت، باید ساعت‌های طولانی و سخت و بدون پشتیبانی یا آموزش تخصصی کار کنید.

حال‌آنکه اگر با تجربه اندک یا بدون تجربه و به‌صورت انفرادی وارد بازار کار شده‌اید و توان رویارویی با حجم بالایی از امور تخصصی و نیازمند تجربه را ندارید و نمی‌دانید که چگونه باید یک کسب‌وکار جدید را آغاز کنید، انتخاب فرانچایز می‌تواند انتخاب عاقلانه‌تری برای شما باشد.

مردم معمولا بر اساس شنیدن داستان‌های موفقیت سایر فرانچایز‌ها، تصمیم به ورود به چنین کسب‌وکاری می‌کنند.

فرانچایز‌ها مدلی باثبات و آزمایش شده برای اجرای یک کسب‌وکار موفق به کارآفرینان ارائه می‌دهند.

از سوی دیگر، برای کارآفرینانی که ‌ایده بزرگی داشته و درک کاملی از نحوه اداره یک کسب‌وکار دارند، راه‌اندازی استارت آپ، خود فرصتی برای استقلال شخصی و مالی است و درنهایت تصمیم‌گیری در مورد اینکه کدام مدل برای شما مناسب‌تر است، انتخابی است که فقط شما می‌توانید آن‌را انجام دهید.

چگونه از طریق فرانچایز درآمد داشته باشیم؟

به‌طورمعمول، یک قرارداد فرانچایز شامل 3 دسته پرداخت به فرانچایز گیرنده است:

• ابتدا، فرانچایز گیرنده باید حقوق کنترل شده یا علامت تجاری را از فرانچایز دهنده به‌صورت هزینه اولیه خریداری کند.
• دوم، فرانچایز دهنده معمولا برای ارائه آموزش، تجهیزات یا خدمات مشاوره تجاری، مبلغی را دریافت می‌کند.
• در نهایت، فرانچایز دهنده حق امتیاز مستمر یا درصدی از فروش عملیات را دریافت خواهد کرد.

فرانچایز می‌تواند یک راه عالی برای ورود یک فرد به دنیای کارآفرینی باشد، زیرا زمینه کار از قبل فراهم شده است و شما در حال استفاده از یک تجارت و نام تجاری تثبیت شده، موفق و شناخته شده هستید. همچنین کسب‌وکار‌های زیادی برای انتخاب فرانچایز وجود دارند.

و در آخر باید بدانیم که:

با پرداخت هزینه‌های راه‌اندازی، می‌توانید صاحب کسب‌وکار شخصی و احتمالا پُرسود خود باشید. اگرچه باید توجه داشت که موفقیت تضمین نشده است و فرانچایز‌ها برای سودآوری نیاز به کار زیادی دارند.

فرصت‌ها و مزایای بازاریابی فرانچایز

سوالات متداول

آیا فرانچایز موفقیت کسب‌وکار من را تضمین می‌کند؟

خیر، اگرچه استفاده از یک نام تجاری معتبر در ظاهر ممکن است ضامن موفقیت شما باشد، اما درواقع ممکن است به دلایل مختلف از جمله هزینه‌های راه‌اندازی زیاد یا محل استقرار نامناسب، موفق نباشد.

آیا در کسب‌وکار فرانچایز تمامی اختیارات با من است؟

خیر، شما تحت عنوان یک نام تجاری معتبر کار خواهید کرد. پس تمامی قوانین از سوی صاحب برند برای شما تعیین می‌شود.

کسب درآمد من در فرانچایز چگونه است؟

فرانچایز گیرنده با خرید علامت تجاری از فرانچایز دهنده به‌صورت هزینه اولیه و دیدن آموزش و مشاوره تجاری. متعهد می‌شود تا درصدی از فروش را به‌عنوان درآمد از فرانچایز دهنده دریافت کند.

منابع:

www.investopedia.com/terms/f/franchise.asp

blog.hubspot.com/sales/what-is-a-franchise