زنجیره تامین چیست؟
پیش از پرداختن به مدیریت زنجیره تامین، به تعریف زنجیره تامین می پردازیم. زنجیره تامین Supply Chain شبکه ای میان یک شرکت یا سازمان و تامین کنندگان محصولات و توزیع کنندگان یک محصول خاص به خریدار است. این شبکه شامل فعالیت ها، افراد، موجودیت ها، اطلاعات و منابع می شود. همچنین می توان زنجیره تامین را به طور خلاصه و به زبان ساده این گونه تعریف کرد: مراحلی که طی آن یک خدمت یا محصول از مبدا به دست مشتری نهایی می رسد. معمولا شرکت ها جهت کاهش هزینه ها و باقی ماندن در رقابت، زنجیره تامین خود را گسترش می دهند.
مدیریت زنجیره تامین Supply Chain Management که به اختصار آن را SCM هم می نامند، مراحل کنترل و نظارت بر فرآیند ساخت و فروش کالاهای تجاری، از تامین مواد و ساخت کالا تا توزیع و فروش آن‌ها است. مدیریت موفقیت آمیز زنجیره تامین، برای هر شرکتی که می‌خواهد بین رقبا موفق عمل کند، ضروری است.
هدف مدیریت زنجیره تامین یا SCM بهبود عملکرد زنجیره تامین است. اطلاعات به موقع و دقیق زنجیره تامین به تولیدکنندگان این امکان را می‌دهد تا فقط محصول قابل فروش را تولید و ارسال کنند. سیستم‌های زنجیره تامین موثر، به تولیدکنندگان و خرده فروشان کمک می‌کند تا تولید اضافی را کاهش دهند. این کار هزینه تولید، حمل و نقل، بیمه و ذخیره‌سازی کالایی که قابل فروش نیست را کاهش می‌دهد.
چرا مدیریت زنجیره تامین (SCM) مهم است؟
در حال حاضر یک زنجیره تامین کارآمد و بهینه برای تحقق سفارش‌های مشتری، اگر به درستی مدیریت شود، می‌تواند باعث کاهش هزینه‌ها شده و چرخه تولید را سریعتر کند.
SCM اصطلاحی است که توسعه محصول، تامین منابع، تولید، خرید، تدارکات و موارد دیگر در زنجیره تامین را در بر می‌گیرد. بدون مدیریت زنجیره تامین، شرکت‌ها در معرض خطر کاهش مشتریان و از دست دادن امتیاز رقابت در صنایع مربوطه قرار می‌گیرند. زنجیره‌های تامین کارآمد با یک روند بازگشت موثر، کار می‌کنند که در صورت رضایت مشتری از نحوه انجام روند، نرخ بازگشت مشتری 71 درصد افزایش پیدا خواهد کرد.
مدیریت زنجیره تامین یا SCM نه تنها فرآیندها را کارآمد می‌کند، بلکه برای کاهش خطرات و اطمینان از اینکه همه چیز درست کار می‌کند نیز، کاربرد دارد. عناصر زیادی از سایت‌های تولیدی و مدیریت انبارها گرفته تا حمل و نقل، مدیریت موجودی کالا و ثبت سفارش‌ها، زنجیره تامین را تشکیل می‌دهند. در هر مرحله از این فرآیند، خطرها و احتمالات زیادی وجود دارد که ممکن است باعث از بین رفتن کل سفارش مشتری شود. به حداقل رساندن تاخیر، بهینه‌سازی زمان حمل و نقل کالا، مدت زمان نگهداری کالا و فرآیند ارسال سفارش از جمله نکته‌هایی است که می‌تواند تاثیر زیادی بر عملکرد داشته باشند؛ بنابراین بدون یک فرآیند بهینه سازی شده، زنجیره تامین می‌تواند از همان ابتدا از هم بپاشد. در ادامه، به بررسی اجزای اصلی مدیریت زنجیره تامین می‌پردازیم.
اجزای اصلی مدیریت زنجیره تامین
-
برنامه‌ریزی : شرکت‌ها باید تمام منابع مورد نیاز برای تامین تقاضای مشتری در دریافت محصول یا خدمات را برنامه‌ریزی و مدیریت کنند. علاوه بر این، آن‌ها باید زنجیره تامین خود را به‌گونه‌ای طراحی کنند که موثر و کارآمد باشد و بتواند اهداف شرکت را برآورده کند.
-
انتخاب منابع : شرکت‌ها برای تهیه کالا و خدمات مورد نیاز برای تولید محصول، باید تامین کنندگان مناسب را انتخاب کنند. بعد از عقد قرارداد با تامین کنندگان، مدیران زنجیره تامین از فرآیندهای مختلفی برای نظارت و مدیریت این روابط استفاده می‌کنند. فرآیندهای اصلی این بخش شامل سفارش، دریافت، مدیریت موجودی کالا و تایید مجوز پرداخت‌های تامین کننده است.
-
تولید : مدیران زنجیره تامین فعالیت‌های لازم برای پذیرش مواد اولیه، تولید محصول، آزمایش کیفیت بسته‌بندی، حمل و نقل بسته و برنامه تحویل را هماهنگ می‌کنند. اکثر سازمان‌ها کیفیت، میزان تولید و بهره‌وری کارگران را اندازه‌گیری می‌کنند تا مطمئن شوند سازمان، محصولاتی مطابق با استانداردهای موجود را تولید می‌کند.
-
تحویل : مدیران زنجیره تامین فعالیت‌های لازم برای پذیرش مواد اولیه، تولید محصول، آزمایش کیفیت بسته‌بندی، حمل و نقل بسته و برنامه تحویل را هماهنگ می‌کنند. اکثر سازمان‌ها کیفیت، میزان تولید و بهره‌وری کارگران را اندازه‌گیری می‌کنند تا مطمئن شوند سازمان، محصولاتی مطابق با استانداردهای موجود را تولید می‌کند.
-
پشتیبانی و پاسخگویی : مدیران زنجیره تامین فعالیت‌های لازم برای پذیرش مواد اولیه، تولید محصول، آزمایش کیفیت بسته‌بندی، حمل و نقل بسته و برنامه تحویل را هماهنگ می‌کنند. اکثر سازمان‌ها کیفیت، میزان تولید و بهره‌وری کارگران را اندازه‌گیری می‌کنند تا مطمئن شوند سازمان، محصولاتی مطابق با استانداردهای موجود را تولید می‌کند.
-
ارزیابی : مدیران زنجیره تامین فعالیت‌های لازم برای پذیرش مواد اولیه، تولید محصول، آزمایش کیفیت بسته‌بندی، حمل و نقل بسته و برنامه تحویل را هماهنگ می‌کنند. اکثر سازمان‌ها کیفیت، میزان تولید و بهره‌وری کارگران را اندازه‌گیری می‌کنند تا مطمئن شوند سازمان، محصولاتی مطابق با استانداردهای موجود را تولید می‌کند.
اثر آمازون
مصرف کنندگان مدرن انتظار دارند سفارش‌های خود را زودتر از گذشته دریافت کنند. بازار دیجیتال هر روز بیشتر از تجارت سنتی خرده فروشی گسترش پیدا کرده و با توجه به نیازها و انتظار مشتریان رشد می‌کند. این موضوع انقلابی در نحوه کار متخصصان زنجیره تامین برای اطمینان از پردازش و تحقق سفارش‌ها ایجاد کرده است. آمازون 7 روز هفته و 24 ساعت شبانه روز باز است. سفارش مشتریان آمازون بلافاصله پردازش شده و برای ارسال از انبار آماده می‌شوند؛ با تحویل روز بعد و یا حتی تحویل در همان روز.
«اثر آمازون»روش عملکرد زنجیره‌های تامین را کاملا تعریف کرده است. به این شکل که کارکنان تدارکات باید آماده باشند تا سفارش‌های بیشتر را با سرعت بیشتری انجام دهند؛ سفارش‌های کشورهای خارجی مثل چین، باید با اولویت بالاتر و سرعت بیشتر تحویل داده شوند.
نقش‌های زنجیره تامین
-
مدیر ارشد تدارکات (CPO) : یک نقش اجرایی در زنجیره تامین است که بر تامین منابع، تهیه و مدیریت زنجیره تامین برای یک کسب و کار متمرکز است. CPO روی هزینه‌ها تمرکز و اطمینان حاصل می‌کند که تحت کنترل باقی می‌مانند. او دائما به دنبال راه‌هایی برای کاهش هزینه‌ها است. همچنین کنترل می‌کند که مراحل خرید شرکت با دستورالعمل‌های داخلی و خارجی مطابقت داشته باشد؛ این موارد شامل قوانین دولتی و قوانین داخلی شرکت می‌شود.
-
مدیر ارشد لجستیک(CLO) : مدیر ارشد لجستیک، انتقال کالاها یا خدماتی که یک شرکت ارائه می‌دهد را مدیریت می‌کند تا به درستی انجام شوند. او مطمئن می‌شود که محصولات صحیح در بازه زمانی تعیین شده به مقدار دقیق حمل شوند. مواردی مانند کمبود راننده کامیون و مشخص کردن تعرفه ها در زمان‌های خاص، از چالش‌های مدیر ارشد لجستیک است.
-
مدیر زنجیره تامین : یک مدیر زنجیره تامین برای تولید محصول، بررسی موجودی کالا و فروش محصولات به بازارهای خارج از کشور، با شرکای خارجی و تامین کنندگان همکاری نزدیک دارد. او تامین کنندگان را ارزیابی کرده و با فروشندگان در مورد قرارداد مذاکره می‌کند. مدیران زنجیره تامین اغلب شبیه مدیران عملیاتی تلقی می‌شوند
و رویکردی متمرکزتر در عمل دارند. تدوین سیاست‌ها، کنترل امور روزمره و گردش کار و نظارت بر روند عمومی کارگران، مسئولیت اصلی مدیران عملیاتی است.
مزایای مدیریت زنجیره تامین
بکارگیری موثر مدیریت زنجیره تامین باعث ایجاد 3 مزیت اصلی برای سازمان می شود.
- کاهش هزینه ها : با یکپارچه سازی تامین کنندگان و استفاده از تکنولوژی، کسب و کارها و سازمان ها می توانند هزینه های عملیاتی خود برای پاسخگویی پویاتر به نیازهای مشتریان را کاهش دهند. بطور مثال، مدیریتی که بر اساس تقاضا، سازمان ها را از تولید بیش از حد باز می دارد که نه تنها باعث کاهش کار فیزیکی و هزینه مواد خام می شود بلکه باعث کاهش هزینه های مدیریت موجودی کالا و هزینه های حمل و نقل هم خواهد شد.
- افزایش درآمد : در حالی که سازمان ها برای نزدیکتر شدن به تقاضای کاربران و پاسخگویی سریعتر از جدیدترین تکنولوژی ها استفاده می کنند (برای مثال Walmart که قفسه‌ها را انبار می‌کند)، به احتمال زیاد محصولات برای خرید در دسترس مشتریان باقی می‌مانند. زمانی که تولید به اندازه کافی ساده شود، کاگران و مواد اولیه بیشتر را می توان به توسعه اقلام جدید برای ارائه به مشتریان و گسترش ترکیب محصول اختصاص داد.
- بهره برداری از دارایی : با اجرای مدیریت زنجیره تامین بصورت موثر، سازمان ها می توانند از دارایی سرمایه ای خود مانند تجهیزات حمل و نقل تولید بصوت موثرتری استفاده کنند. به جای فرسوده کردن بیهوده ابزارها و تجهیزات تولید، سازمان ها می توانند تولید کافی و بر اساس میزان نیاز داشته باشند. مدیریت زنجیره تامین به سازمان ها این امکان را می دهد تا مطمئن شوند محصولات به راحتی در دسترس مشتریان قرار گرفته، به سهولت به مشتریان تحویل داده می شود، مشکلات کیفیت محصولات کاهش می یابد و... همچنین در نهایت باعث بهبود ارزش میان مشتری و سازمان می گردد.
بهترین روش‌های مدیریت زنجیره تامین
برنامه‌ریزی زنجیره تامین در زمان واقعی به سازمان شما کمک می‌کند که هنگام برنامه‌ریزی، به داده‌های تاریخی اکتفا نکند. در صورت استفاده از داده‌های تاریخی، اگر اختلال پیش‌بینی نشده‌ای روی بدهد، غلبه بر آن دشوار می‌شود. اما اگر برنامه‌ریزی طبق زمان واقعی انجام شود می‌توان بسیار کارآمدتر عمل کرد.
در یک بازار جهانی در حال رشد، دستیابی به موفقیت دشوار است. یک زنجیره تامین بهینه باعث پیشرفت شرکت شما در اکوسیستم رقابتی می‌شود.
مشخص کنید که فناوری کجا می‌تواند فرآیندها را بهبود بخشد
فرآیندهای خودکار می‌توانند به طور قابل توجهی باعث بهبود کارایی و کاهش هزینه‌های عملیات شما شوند. اتوماسیون می‌تواند به بسیاری از شرکت‌ها در حل مسائلی که در زنجیره تامین وجود دارد ولی قابل دیدن نیست، کمک کند. انتخاب صحیح فناوری‌ها و راه‌حل‌های نرم‌افزاری نیز می‌تواند گزارش‌دهی داده‌ها و برنامه‌ریزی استراتژیک را بهبود بخشد.
روابط سالم با تامین کننده را حفظ کنید
روابط با تامین کننده برای زنجیره تامین شما بسیار مهم است. این رابطه نیاز به دقت و مراقبت دوطرفه، بین خریدار و فروشنده دارد. در صورت بروز هرگونه مشکل، باید یک بستر مشخص و بهینه شده برای حل تعارض وجود داشته باشد تا موفقیت مداوم روابط شما را تضمین کند.
استراتژی خود را تنظیم کنید
اگر استراتژی زنجیره تامین شما با استراتژی‌های شرکت مطابقت نداشته باشد، نمی‌تواند کارایی لازم را داشته باشد. یک استراتژی هماهنگ و کارآمد زنجیره تامین و همسو با سازمان، می‌تواند هزینه‌های عملیاتی را کاهش داده و کیفیت را در سراسر زنجیره تامین بهبود بخشد و در هنگام ساده‌سازی خریدها، خطاها را کاهش دهد.
مدیریت زنجیره تامین همواره یکی از مهمترین بخش های هر کسب و کاری است و باعث عملکرد بهینه سازمان می شود. طبق آنچه در طول مقاله به آن اشاره شد، کاهش هزینه ها و تسریع چرخه تولید را می‌توان از مهمترین تاثیرات مدیریت بهینه زنجیره تامین دانست.